Warunkiem spełnienia nakreślonych uprzednio przemian jest demokratyzacja i uspołecznienie oświaty. Oświata polska jest zbiorowa, jest własnością społeczeństwa służącą rozwojowi i socjalizacji dzieci i młodzieży.
Zdaniem M. Bogaj autonomia oznacza najczęściej niezależność, samorządność, ustanowienie norm dla samego siebie. Przedmiotem autonomii może być jednostka lub grupa. W odniesieniu do szkoły można mówić o autonomii uczniów, organizacji uczniowskich, klas szkolnych, wreszcie samych szkół jako placówek edukacyjnych. ( M. Bogaj,. 1997, s. 7).
Proces autonomii szkoły jest zawsze formalnie określony przez władze oświatowe. Im zakres jest szerszy, tym większa jest autonomia szkół, czyli szkoły otrzymują więcej swobody i samodzielności w podejmowaniu działań innowacyjnych, w określaniu programów nauczania, dysponowania środkami materialnymi, zaspokajania własnych potrzeb.
Następnym problemem badawczym będącym, przedmiotem moich badań były przemiany edukacji w zakresie autonomii, demokratyczności i samorządności szkół.
Opinie nauczycieli względem owych procesów przedstawia tabela numer 1.
Tabela 1. Demokratyzacja, autonomia i samorządność szkół w ocenie nauczycieli.
Nr. Twier-dzenia |
Stopień skali |
Ranga |
||||||||||
Zgadzamy się zdecydowanie |
Raczej się zgadzamy |
Nie wiem, nie mam zdania |
Raczej się nie zgadzamy |
Nie zgadzamy się zdecydowanie |
Wskaźnik akceptacji |
|||||||
+2 |
% |
+1 |
% |
0 |
% |
-1 |
% |
-2 |
% |
|
||
19 |
12 |
11,43 |
57 |
54,29 |
11 |
10,48 |
18 |
17,14 |
7 |
6,67 |
0,46 |
7 |
20 |
15 |
9,62 |
62 |
56,19 |
13 |
14,29 |
14 |
13,33 |
1 |
0,95 |
0,72 |
5 |
21 |
29 |
27,62 |
48 |
45,71 |
12 |
11,43 |
12 |
11,43 |
4 |
3,81 |
0,82 |
3 |
22 |
24 |
22,86 |
52 |
49,52 |
9 |
8,57 |
14 |
13,33 |
6 |
5,71 |
0,70 |
6 |
23 |
38 |
36,19 |
46 |
43,81 |
11 |
10,48 |
9 |
8,57 |
1 |
0,95 |
1,06 |
2 |
24 |
29 |
27,62 |
47 |
44,76 |
9 |
8,57 |
19 |
18,10 |
1 |
0,95 |
0,80 |
4 |
25 |
2 |
1,90 |
40 |
38,10 |
20 |
19,05 |
31 |
29,52 |
12 |
11,43 |
-0,10 |
11 |
26 |
13 |
12,38 |
39 |
37,14 |
29 |
27,62 |
17 |
16,19 |
7 |
6,67 |
0,32 |
8 |
27 |
36 |
34,29 |
58 |
55,23 |
8 |
7,62 |
1 |
0,95 |
2 |
1,90 |
1,19 |
1 |
28 |
19 |
18,10 |
27 |
25,71 |
31 |
29,52 |
24 |
22,86 |
4 |
3,81 |
0,31 |
9 |
29 |
2 |
1,90 |
54 |
51,43 |
25 |
23,81 |
21 |
20,00 |
3 |
2,86 |
0,30 |
10 |
Wykres 2. Proces demokratyzacji, autonomii i samorządności szkół w ocenie nauczycieli.
W powyższym bloku tematycznym, wysoki poziom akceptacji uzyskało zdanie 27, które brzmi: ” Obecnie wzrosła rola samorządu lokalnego i rodziców w szkolnictwie”. Zgodziło się z tym twierdzeniem 94 ( tj. 89,5%) badanych nauczycieli. Tylko 2 osoby nie zgadzały się z tym zdaniem, natomiast 8 osób nie miało zdania na ten temat. Zdanie 23: ” Indywidualny tok nauczania dla uczniów najzdolniejszych jest najlepszym rozwiązaniem” ? zaakceptowało 84 osoby ( tj. 80%).
Z twierdzeniem: ” Autorskie programy nauczania są efektywniejsze niż inne” zgodziło się 78 badanych ( tj. 74%). Podobnie zdanie 22: ” Nauczyciele wykorzystują nowatorskie metody nauczania” – zaakceptowało 76 osób ( tj. 72.38%), 9 osób nie wypowiedziało się, natomiast 20 osób nie potwierdziło słuszności tego zdania.
Przeważająca większość badanych uważa, że demokratyzacja oświaty sprzyja kształtowaniu u młodzieży otwartych postaw życiowych ( na cechowanych wzajemnym zaufaniem, uczciwością i równością). Zdanie to zaakceptowało 77 osób ( tj. 73%) badanych.
Badani zdecydowanie zgadzają się ( 64% aprobaty), że demokratyzacja oświaty sprzyja podnoszeniu własnej wartości ucznia.
56 osób badanych ( tj. 53%) nie zgodziło się z twierdzeniem, że demokratyzacja oświaty jest pozorna. Duża liczba respondentów ( 20%) nie wyraziła opinii na ten temat.
Respondenci uważają ( 75%), że samorząd szkolny bierze czynny udział w ustalaniu planu pracy szkoły. Około 49% ankietowanych uważa, że decentralizacja oświaty sprzyja wszechstronnemu rozwojowi szkolnictwa. Nauczyciele twierdzą ( 53%), że obecnie zakres autonomii szkoły jest jeszcze zbyt wąski.
Respondenci nie zaakceptowali twierdzenia 25, które brzmi: ” Decentralizacja oświaty powoduje lepsze funkcjonowanie szkół”. Twierdzenie to uzyskało ujemny wskaźnik akceptacji ( -0,10).
Reasumując analizę tych twierdzeń podkreślić należy, że poglądy nauczycieli na nową rzeczywistość związaną ze szkołą samorządową były jednoznaczne tylko w jednym przypadku. 89% badanych nauczycieli uważa że obecnie wzrosła rola samorządu lokalnego i rodziców, w szkolnictwie.
Większość badanych potwierdziła pogląd, że demokratyczna i autonomiczna szkoła stwarza odpowiednie warunki dla przemian i rozwoju edukacji.