prace magisterskie

Zawody w opinii przedszkolaków

Związek ze znajomością zawodów miało również pytanie o treści: Skąd zdobywasz wiedzę o pracy i zawodach? Badani respondenci podali kilka źródeł, z których czerpią wiedzę o świecie pracy i świecie zawodów. Zgromadzone dane, ilustrujące wypowiedzi dziewczynek przedstawia |Wykres nr 39|:

Wykres nr 39. Źródło wiedzy o pracy i zawodach – dziewczynki.

Źródło: opracowanie własne.

Dziewczynki gromadzą wiedzę na temat pracy i zawodów, głównie od swoich rodziców. Takiej odpowiedzi udzieliło 42% (5 osób) respondentek. Po 25% (po 3 osoby) za źródło informacji uznaje przede wszystkim telewizję oraz obserwację. Zaledwie jedna dziewczynka nie potrafiła udzielić odpowiedzi na zadane pytanie.

Powyższe dane wskazują na to, że to rodzice są głównym źródłem wiedzy o pracy i zawodach. Zwykle oni są dla dziecka największym autorytetem, który stanowi wzór do naśladowania, nie dziwi więc fakt, że środowisko rodzinne przekazuje dziecku niezbędną wiedzę z zakresu preorientacji zawodowej. Niestety w wypowiedziach dzieci pojawiła się również telewizja, która według mnie nie powinna być zbyt często oglądana przez dzieci, a jeśli już, to tylko pod kontrolą osoby dorosłej. Ciekawe wydają się natomiast opinie dzieci, na temat obserwacji. Myślę, że pozytywnym przejawem jest zdobywanie wiedzy i nauka za pomocą osób z bliskiego otoczenia.

Wypowiedzi chłopców również były interesujące, ich zakres ilustruję w poniższym wykresie.

Wykres nr 40. Źródło wiedzy o pracy i zawodach ? chłopcy.

Źródło: opracowanie własne.

Zarówno u dziewczynek, jak i u chłopców najczęściej pojawia się odpowiedź: rodzice 62% (5 osób). Na drugim miejscu także znalazła się telewizja 25% (2 osoby), w dalszej kolejności ulokowane zostało przedszkole 13% (1 osoba).

Odpowiedzi u dziewczynek i chłopców są podobne, co świadczy o tym, że płeć nie odgrywa znaczącej roli w pozyskiwaniu informacji o świecie pracy i świecie zawodów. Wiedzę na ten temat dzieci czerpią głównie od rodziców, z telewizji i z przedszkola. Należy podkreślić, że są to trzy ?środowiska?, z którymi mają one największą styczność.

Obszar zagadnień preorientacji zawodowej prezentuje treść kolejnego pytania, dotyczącego uznawania zawodów zdaniem dzieci za najciekawsze. Odpowiedzi dziewczynek prezentują się w następujący sposób |Wykres nr 41|:

Wykres nr 41. Najciekawsze zawody w opinii dziewczynek.

Źródło: opracowanie własne.

Zdaniem respondentek, najciekawsze zawody to: nauczyciel oraz lekarz. Taką odpowiedź udzieliło po 25% dziewczynek (2×3 osoby). Następny w kolejności jest sędzia oraz modelka, tak odpowiedziało po 17% respondentek (po 2 osoby). Dwie osoby z badanej grupy (16%), uważają, że najciekawszy zawód, to aktor.

Wydaje mnie się, że odpowiedzi są wynikiem kontaktu z przedstawicielami różnych zawodów. Z nauczycielem widują się w przedszkolu, kojarzy im się on z osobą miłą, organizującą ciekawe zabawy, potrafiącą nauczyć i wysłuchać. W przypadku lekarza, można przypuszczać, że gro małych dzieci, które uczęszcza do przedszkola, często choruje i w związku z tym odbywa wizyty u specjalisty. Ten fascynuje je poprzez badanie ciekawymi narzędziami i instrumentami, wypisywanie recepty itp. Najmłodsi niejednokrotnie w swoich zabawach naśladują oba te zawody, a szczególnie dziewczynki, które cechuje instynkt opiekuńczy.

Moim zdaniem wybór sędziego, modelki i aktora podyktowany był tym, że dziecko widziało osoby wykonujące ten zawód w telewizji, gdyż nie są to zawody, z którymi dzieci częstą mają styczność.

Chłopcy wybierali typowo męskie profesje, ich zamiłowanie zapewne podyktowane było znajomością treści z bajek, gier oraz opowiadań. Prezentowane dane przedstawiam w poniższym wykresie.

Wykres nr 42. Najciekawsze zawody zdaniem chłopców.

Źródło: opracowanie własne.

W kategorii najciekawszego zawodu, największą popularnością cieszył się strażak. Wybrała go połowa chłopców, czyli 4 osoby. Tuż za nim ulokował się policjant 25% (2 osoby) i żołnierz 25% (2 osoby). Można przypuszczać, że zawody te robią na chłopcach wrażenie – w przypadku policjanta oraz żołnierza, ze względu na mundur i broń, a u strażaka z powodu stroju, hełmu oraz wozu strażackiego.

Związek z preorientacją zawodową i marzeniami o zawodzie miało pytanie, kim dzieci chcą zostać jak dorosną. Respondenci poproszeni zostali również o wyjaśnienie swojego wyboru.

Wypowiedzi dziewczynek przedstawia |Tabela nr 9|:

Tabela nr 9. Marzenia o zawodzie według opinii dziewczynek.

Lp.

Zawód

Dlaczego?

1.

 Fryzjerka bo to „fajny” zawód

2.

 Dentystka bo lubię chodzić do   dentysty

3.

 Projektantka   mody bo   lubię ubrania

4.

 Kwiaciarka bo   kocham kwiaty

5.

 Pielęgniarka nie   wiem

6.

 Pielęgniarka bo   lubię ludzi

7.

 Doktor bo   to „fajny” zawód

8.

 Fryzjerka bo   lubię fryzury

9.

 Nauczycielka bo   lubię mówić

10.

 Modelka bo   lubię ładnie wyglądać

11.

 Kwiaciarka bo   kwiaty ładnie pachną

12.

 Fryzjerka bo   mam ładne włosy

Źródło: opracowanie własne.

Dziewczynki najchętniej wykonywałyby zawód fryzjerki, kwiaciarki oraz pielęgniarki. Wytłumaczenie, dlaczego właśnie ten zawód, zazwyczaj rozpoczynały od słów: „bo lubię”. Małe dzieci nie planują swojej przyszłej pracy ze względu na korzyści majątkowe, tylko zgodnie z tym, jakie posiadają marzenia i zainteresowania.

Wyniki chłopców także umieszczone zostały w układzie tabeli, którą prezentuje poniżej.

Tabela nr 10. Marzenia o zawodzie według opinii chłopców.

Lp.

Zawód

Dlaczego?

1.

 Detektyw bo lubię oglądać serial   „Detektywi”

2.

 Kwiaciarz bo   lubię kwiaty

3.

 Żołnierz bo lubię strzelanie

4.

 Piłkarz bo   lubię oglądać mecze

5.

 Piłkarz bo lubię grać

6.

 Żołnierz bo się „fajnie” strzela

7.

 Strażak bo to „fajny” zawód

8.

 Strażak bo ratuje ludzi

Źródło: opracowanie własne.

Chłopcy przede wszystkim chcieliby być piłkarzem, strażakiem lub żołnierzem. Wyjaśnienie wyboru również argumentowali słowami: „bo lubię” lub „bo to fajny zawód”. Tylko jeden respondent udzielił odpowiedzi bardziej rozwiniętej, że chciałby być strażakiem, bo ratuje on ludzi.

Pytanie o przyszłość zawodową dzieci w wieku przedszkolnym wiąże się z zakresem wykonywania danej czynności. W związku z powyższym, dzieci zapytane zostały o to, czy wiedzą, co trzeba zrobić, aby wykonywać zawód, który wymieniły, jako swój wymarzony. Odpowiedzi dziewczynek przedstawia |Wykres nr 43|:

Wykres nr 43. Zdanie dziewczynek na temat tego, co trzeba zrobić, aby wykonywać wybrany przez siebie zawód.

Źródło: opracowanie własne.

Powyższe wyniki wykazują, że dziewczynki są świadome tego, że aby wykonywać dany zawód, należy przede wszystkim zdobyć wykształcenie. Nie mniej ważne staje słuchanie i czerpanie wiedzy od innych osób. Respondentki za najważniejsze w kolejności uznały: naukę 41% (5 osób), posiadanie studiów 25% (3 osoby) i chęć słuchania 17% (2 osoby).  Dwie dziewczynki (17%) nie udzieliły żadnej odpowiedzi na zadane pytanie.

Odpowiedzi chłopców były prawie jednogłośne, również wspominali oni przede wszystkim o edukacji. Zgromadzone dane ilustruje |Wykres nr 44|.

Wykres nr 44. Zdanie chłopców na temat tego, co trzeba zrobić, aby wykonywać wybrany przez siebie zawód.

Źródło: opracowanie własne.

Większość chłopców, bo aż 75% (6 osób) jednogłośnie odpowiedziała, że aby wykonywać zawód, który wybrali za wymarzony, należy chodzić do szkoły. Pozostałe 25% (2 osoby) stwierdziło, że nie wiedzą, jakie warunki trzeba spełnić, by wykonywać zdeklarowany przez siebie zawód.

Zagadnienie preorientacji zawodowej wiąże się także z dziecięcymi marzeniami o zawodzie. Jej miejsce uwidacznia się w ich fascynacjach o danym zawodzie. Zadając dzieciom pytanie czy z wybranym przez ciebie zawodem wiążą się jakieś marzenia chciałam sprawdzić, jaki procent badanej grupy wiąże swoje marzenia ze światem pracy i światem zawodów. Większość respondentów, bo aż 80% (16 osób), odpowiedziało, że wybór zawodu, który chcą wykonywać w przyszłości, wiąże się z ich marzeniami. Jedynie 20% dzieci (4 osoby), nie umiało odpowiedzieć na to pytanie. Na kolejną kwestię: Czy chciałbyś/chciałabyś, żeby twoje marzenie o zawodzie w przyszłości spełniło się i dlaczego wszystkie dzieci, jednogłośnie odpowiedziały, że chcą, aby ich marzenie o zawodzie w przyszłości się spełniło. W związku z powyższym, należy podkreślić, że marzenia o zawodzie mają zasadniczy związek z preorientacją zawodową.

Punkt widzenia związany z preorientacją zawodową łączy się także z otoczeniem, w jakim przebywa dziecko. Zadałam respondentom pytanie odnoszące się do zawodu wykonywanego przez rodziców.  Miało ono na celu sprawdzenie, czy dzieci wiedzą, jakie zawody wykonują ich rodzice. Dokładnie 55% (11 osób), opisywało czynności, jakie wykonują ich rodzice w pracy, bez podania konkretnej nazwy zawodu. Przykładowo: mama pracuje przy komputerze; mama pracuje w kuchni; tata jest w biurze, buduje domy, reperuje samochody itp. Jedynie 20% (4 osoby) wymieniło zawody obojga rodziców, podając ich poprawną nazwę, a 25% (5 osób) odpowiedziała tylko: nie wiem.

Na kwestię: Co robi twój tata i mama w pracy dziewczynki potrafiły, bardziej niż chłopcy, opowiedzieć o czynnościach, które wykonuje mama, a chłopcy lepiej niż dziewczynki, umieli scharakteryzować czynności wykonywane przez tatę. Dzieci chętnie opowiadały o działaniach, jakie wykonują ich rodzicie, ale nie zawsze były one precyzyjnie sformułowane. Ich odpowiedzi często miały formę ogólnikową, np. tata robi coś w komputerze, mama pracuje z ludźmi.

Zadając pytanie: Czy rodzice opowiadają ci o pracy, którą wykonują większość dzieci 65% (13 osób), odpowiedziała, że rozmawia z rodzicami o ich pracy, a temat jest ciekawy i interesujący. Reszta grupy badawczej, czyli 45% (9 osób) nie rozmawia z rodzicami o pracy, a jeśli coś na ten temat usłyszą, to zaraz zapominają.

Obszar preorientacji zawodowej zawiera się także w dziecięcych wytworach pracy. Zakres czynności domowych, jakie wykonują najmłodsi ma w tym przypadku niebagatelne znaczenie. Respondenci usłyszeli pytanie dotyczące tego, czy pomagają rodzicom w domowych obowiązkach. Zdecydowana większość, bo aż 80% (16 osób), pomaga rodzicom, ale część z odpowiadających podkreśliła, że nie robi tego z przyjemnością. Chłopcy wspominali, że rodzice każą im sprzątać, a oni wolą grać w piłkę, a dziewczynki mówiły np. że muszą pomagać, bo nie dostaną ulubionej lalki. Pozostałe 20% (4 osoby) stwierdziło, że nie ma w domu żadnych obowiązków, ale chce pomagać i nie czeka na polecenia rodziców.

Kolejne pytanie z zakresu wytworów pracy odnosiło się do rodzaju czynności domowych i obowiązków, które dzieci lubią najbardziej wykonywać. Część przedszkolaków podawała czynności, które wiązały się z zawodem, wymienianym jako ten wymarzony. Obowiązki domowe określane były nie jako czynności, które muszą wykonywać i które niejako są nakazem, ale takie, które lubią. Przykładowo: opiekuje się zwierzątkami; sprzątam pokój i dbam o swoje zabawki; opiekuję się moim młodszym braciszkiem; piekę z mamą ciasto; dbam o kwiaty w domu.

Miejsce preorientacji zawodowej określają także dziecięce zabawy, których nie można pominąć przy jej omawianiu. Ostatnie pytanie z kwestionariusza wywiadu dotyczyło ulubionych zabaw najmłodszych. Jedynie 25% dzieci (5 osób) powiązało zabawę z marzeniami zawodowymi. Pozostałe odpowiedzi znacznie odbiegały od tych mających z nimi związek. Dzieci podawały zupełnie inne zabawy i czynności, niż te, które wymieniały poprzednio. Te, wiążące się zawodowymi aspiracjami, przedstawiają się następująco: chłopcy – lubię grać w piłkę (piłkarz), strzelać z pistoletów (żołnierz) i bawię się wozami strażackimi (strażak), dziewczynki – lubię się przebierać (modelka) i czesać swoje lalki (fryzjer).

Wyobrażenia i spostrzeżenia dzieci odnośnie ludzkiej pracy wyrażone zostały także w ich pracach plastycznych, do których należały rysunki. Najmłodsi,w trakcie przebiegu badań, poproszeni zostali o narysowanie wybranego przez siebie przedstawiciela zawodu. Dowolność wyboru sprawiła, że na kartkach papieru pojawiali się pracownicy z różnych dziedzin gospodarczych.

Przypuszczam, że większość prac przedstawia zawód, jaki dzieci chciałyby wykonywać w przyszłości. Pojawiła się m.in.fryzjerka, kwiaciarka, piłkarz, żołnierz, policjant itp., a więc te, które dzieci wymieniały, jako wymarzone.

Przedstawione postacie, w dużym stopniu odzwierciedlają rzeczywiste zawody, bowiem na rysunkach pojawiły się także narzędzia pracy, jakie wykorzystywane są do danego zawodu. Wkład pracy dzieci świadczy o tym, że wykonały one zadanie z dużą starannością i sumiennością.

Do niniejszej pracy dołączam kilka najciekawszych rysunków, jakie wykonały dzieci w wieku przedszkolnym.

4.8/5 - (5 głosów)

Metody, techniki i narzędzia badawcze

W pedagogice istnieje duża swoboda w klasyfikowaniu metod, technik i narzędzi badawczych. W literaturze metodologicznej S. Nowak za metodę badań empirycznych rozumie „[…] określony, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych do rozwiązania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko przyjmowaną obserwację rzeczywistości„[1].

Według M. Łobockiego metody są zazwyczaj „[…] pewnym ogólnym systemem reguł, dotyczących organizowania określonej działalności badawczej, tj. szeregu operacji poznawczych i praktycznych, kolejności ich zastosowania, jak również specjalnych środków i działań skierowanych z góry na założony cel badawczy”[2].

Rozumienia techniki badań, która obejmuje znacznie bardziej szczegółowe czynności praktyczne, często nie da się jednoznacznie ustalić. Studiując literaturę metodologiczną, doszukałam się niejednoznacznych stwierdzeń dotyczących klasyfikacji metody i techniki badawczej. M. Łobocki twierdzi również, że metody i techniki badawcze w żaden sposób się nie wykluczają, a często uzupełniają się.[3]

Odmienne podejście do rozumienia technik wykazuje W. Zaczyński, który twierdzi, że techniką badawczą powinno się nazywać poszczególne odmiany określonych metod badawczych. [4]

Trudno jest dokonać jednoznacznej klasyfikacji metod i technik badawczych, wśród polskich metodologów nie ma w tym względzie zgodnych spostrzeżeń.

Z metodą i techniką badań empirycznych ścisły związek ma narzędzie badawcze. W literaturze metodologicznej przez narzędzie badawcze rozumie się przedmiot, który ma posłużyć do realizacji wybranej techniki badawczej.[5]

Rodzaj zastosowanego narzędzia badawczego musi być warunkowany wcześniejszym doborem odpowiedniej metody i techniki badawczej.

W badaniach pedagogicznych istnieje dowolność w wykorzystywaniu metod i technik badawczych. Przeprowadzając własne badania posłużyłam się metodą sondażu diagnostycznego oraz badaniem dokumentów.

Metoda sondażu diagnostycznego jest „[…] sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.”[6]

Do metody sondażu diagnostycznego wykorzystałam technikę badania ankietowego, narzędziem badawczym stał się kwestionariusz ankiety. Analizując definicję pojęcia „ankieta” powołałam się na słowa Tadeusza Pilcha, który określa ją jako „[…] technikę gromadzenia informacji, polegającą na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.”[7]

Metodę sondażu diagnostycznego wybrałam także do wykorzystania techniki wywiadu, który jest rozmową badającego z respondentem lub respondentami w oparciu o przygotowany wcześniej kwestionariusz ankiety (stanowi on narzędzie badawcze w mojej pracy). Według T. Pilcha wywiad uważany jest za jedną z najczęściej występujących technik w badaniach, czyli stanowi jedną z technik sondażu diagnostycznego[8].

Za pomocą wywiadu można zbierać informacje podobne jak w ankiecie, jednak jego przewaga skupia się na bezpośrednim kontakcie z badaną osobą. Dzięki temu, stworzyć można przyjazną atmosferę, która skłania badanego do udzielania bardziej szczerych odpowiedzi.

W badaniach wykorzystałam wywiad zbiorowy, który polega na rozmowie badacza z określoną grupą respondentów, którzy powinni charakteryzować się określoną jednorodnością (w moim przypadku były to dzieci w wieku przedszkolnym). [9]

Rozmowa z respondentami miała formę wywiadu ukierunkowanego według wcześniej przygotowanego kwestionariusza wywiadu.

Trzecia metoda badawcza, jaką wykorzystałam w pracy, to badanie dokumentów i materiałów. Służy ona przede wszystkim do gromadzenia wstępnych, opisowych oraz ilościowych informacji o badanej instytucji lub zjawisku wychowawczym. Może dotyczyć także poznawania biografii jednostek i opinii, jaka wyrażona może zostać w dokumentach. Występuje ona u takich metodologów, jak: T. Pilch[10], M. Łobocki[11] czy chociażby T. Nowacki[12].

[1] S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych. Warszawa 1970, PWN, s. 237.

[2] M. Łobocki, op. cit., s. 115.

[3] tamże.

[4] W. Zaczyński, op. cit., s. 17.

[5] M. Łobocki, op. cit., s.28.

[6] T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa 2001, Wyd. Akademickie „Żak”, s. 80.

[7] tamże, s. 96.

[8] tamże, s. 125.

[9] K. Żegnałek, Metodologia dla autorów prac licencjackich i magisterskich z pedagogiki. Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP. Warszawa 2010, s.125.

[10] T. Pilch Zasady…, op. cit.

[11] M. Łobocki Zarys., op. cit.

[12] T. Nowacki, Metodologia…, op.cit.

5/5 - (5 głosów)

Podstawowe formy uczenia się

Uczenie się, jako kluczowy proces w rozwoju jednostki, przyjmuje różne formy, które mają istotne znaczenie dla zdobywania wiedzy, umiejętności oraz kompetencji. Zrozumienie podstawowych form uczenia się jest niezbędne dla skutecznego projektowania strategii edukacyjnych i szkoleniowych, a także dla efektywnego nauczania w różnych kontekstach. W rozdziale tym omówione zostaną główne formy uczenia się, ich charakterystyka oraz znaczenie w kontekście rozwoju osobistego i edukacyjnego.

Uczenie się jest złożonym procesem, który można rozumieć jako trwałą zmianę w zachowaniu lub umiejętnościach wynikającą z doświadczenia. W literaturze przedmiotu wyróżnia się kilka podstawowych form uczenia się, które różnią się pod względem mechanizmów, jakie są za nie odpowiedzialne, oraz kontekstów, w jakich występują.

Aby zobrazować podstawowe formy uczenia się przedstawiam je według poniższego schematu.

Rysunek nr 1. Podstawowe formy uczenia się.

prace

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zgromadzonych materiałów.

 

Dla wychowania przedszkolnego w zasadzie wszystkie formy uczenia się wpływają na aktywność dziecka. Największe oddziaływanie w procesie preorientacji zawodowej mają czynności o charakterze naśladowniczym oraz wykonywane w formie różnorodnych działań.

Praca – trzecia forma działalności człowieka- sprowadza się do kategorii „pracy zawodowej”. Można ją określić, jako działalność ludzką, organizowaną społecznie tak, aby prowadziła do powstania wytworów i usług podnoszących jakość życia jednostki. Pojmowana w ten sposób, dotyczy głównie osób dorosłych i wiąże się z całym okresem ich aktywności zawodowej. Praca zawodowa wypełnia człowiekowi znaczną część życia i często decyduje o jego kształcie i wyrazie. Myślenie o niej jest naturalną i nieodłączną właściwością rodu ludzkiego. Stanowi szczególny rodzaj działania, jest niezwykle ważna i potrzebna każdemu człowiekowi. Praca jest podstawowym miernikiem wartości człowieka, stanowi możliwość okazania właściwości osobowych człowieka. Jest działaniem związanym ze światem materialnym nastawionym na zaspokajanie ludzkich potrzeb, zarówno podstawowych jak i wyższych.

Praca podejmowana dobrowolnie czyni człowieka społecznie wartościowym i dojrzałym, dlatego wszelkie wartości pracy powinny być uświadamiane dzieciom w wieku przedszkolnym.[1]

Zabawa, nauka i praca – główne formy działalności człowieka – mają jeden po drugim decydujące znaczenie w poszczególnych etapach rozwoju ontogenetycznego. W okresie przedszkolnym dominuje przede wszystkim zabawa, ale w życiu dziecka występują również i te elementy, które w późniejszym wieku nabiorą charakteru nauki i pracy.

Podstawowe formy uczenia się to:

  • Uczenie się przez doświadczenie – polega na bezpośrednim poznawaniu rzeczywistości poprzez doświadczanie i działanie
  • Uczenie się przez naśladowanie – polega na uczeniu się poprzez naśladowanie wzorów zachowań i działań innych osób
  • Uczenie się przez wykonywanie – polega na uczeniu się poprzez powtarzanie czynności i ćwiczenie różnych umiejętności
  • Uczenie się przez percepcję – polega na uczeniu się poprzez zdobywanie informacji za pośrednictwem zmysłów
  • Uczenie się przez rozumowanie i analizę – polega na uczeniu się poprzez logiczne rozumowanie i analizowanie informacji
  • Uczenie się przez teorię – polega na uczeniu się poprzez poznawanie i rozumienie teoretycznych koncepcji i zasad.

Jedną z podstawowych form uczenia się jest uczenie się przez naśladowanie, znane również jako uczenie się społeczne. Jest to proces, w którym jednostka przyswaja nowe umiejętności, wiedzę lub zachowania poprzez obserwację innych osób, zwłaszcza modeli społecznych, takich jak rodzice, nauczyciele czy rówieśnicy. Uczenie się społeczne opiera się na mechanizmach obserwacji i imitacji, które pozwalają na nabywanie nowych umiejętności bez bezpośredniego doświadczenia. Kluczową teorią w tym zakresie jest teoria uczenia się społecznego Alberta Bandury, która podkreśla rolę obserwacji, naśladowania i wzmocnień społecznych w procesie uczenia się.

Kolejną istotną formą uczenia się jest uczenie się przez doświadczenie, które często jest związane z teorią uczenia się konstruktywistycznego. W tym modelu uczniowie uczą się poprzez bezpośrednie doświadczanie i interakcję z otoczeniem. Proces ten jest dynamiczny i opiera się na aktywnym uczestnictwie jednostki w sytuacjach problemowych, co prowadzi do wyciągania wniosków i budowania wiedzy na podstawie osobistych doświadczeń. Uczenie się przez doświadczenie jest szczególnie istotne w kontekstach, gdzie istotne jest rozwiązywanie problemów w rzeczywistych sytuacjach, takich jak w naukach przyrodniczych, sztuce czy pracy zawodowej.

Uczenie się przez próbę i błąd to inna ważna forma, która polega na eksperymentowaniu z różnymi strategiami i rozwiązaniami w celu znalezienia najlepszego podejścia do rozwiązania problemu. W tej formie uczenia się jednostka testuje różne możliwości, a przez analizę wyników doświadczeń dostosowuje swoje działania. Uczenie się przez próbę i błąd jest kluczowe w rozwijaniu umiejętności rozwiązywania problemów oraz w nauce nowych umiejętności, które wymagają praktyki i doskonalenia.

Równie ważne jest uczenie się w kontekście instrukcji i kierunków. W tym przypadku uczenie się odbywa się w wyniku aktywnego odbioru informacji przekazywanych przez nauczyciela, mentora czy instruktora. Ta forma uczenia się obejmuje zarówno tradycyjne nauczanie w klasie, jak i nowoczesne metody edukacyjne, takie jak kursy online, szkolenia czy warsztaty. Kluczową cechą tej formy jest struktura przekazywanych informacji oraz systematyczne podejście do nauczania, które ułatwia przyswajanie wiedzy i umiejętności.

Uczenie się przez samodzielne badania i eksplorację to kolejna forma, która pozwala jednostce na niezależne poszukiwanie informacji i rozwijanie własnych umiejętności. Samodzielne uczenie się wymaga od ucznia inicjatywy i motywacji do poszukiwania wiedzy oraz umiejętności zarządzania czasem i organizowania pracy. Ta forma uczenia się jest szczególnie istotna w kontekście kształcenia ustawicznego i rozwoju osobistego, gdzie jednostki są odpowiedzialne za własny proces nauki i rozwijania kompetencji.

W kontekście nowoczesnych technologii, uczenie się zdalne i e-learning zyskują na znaczeniu jako nowoczesne formy edukacji. Umożliwiają one dostęp do materiałów edukacyjnych i interakcji z nauczycielami oraz rówieśnikami bez konieczności fizycznej obecności w tradycyjnej sali lekcyjnej. Ta forma uczenia się jest elastyczna i dostosowana do indywidualnych potrzeb i tempa ucznia, co sprzyja lepszemu dostosowaniu procesu nauki do specyficznych warunków i wymagań.

Uczenie się współpracy i zespołowe również odgrywa istotną rolę w nowoczesnym kontekście edukacyjnym. Współpraca w grupie pozwala na wymianę wiedzy, rozwijanie umiejętności interpersonalnych oraz rozwiązywanie problemów w zespołach. Uczenie się w grupie może przyjmować różne formy, takie jak projekty grupowe, dyskusje, czy wspólne rozwiązywanie problemów, i ma na celu rozwijanie umiejętności współpracy, komunikacji oraz koordynacji działań.

Podstawowe formy uczenia się obejmują różnorodne mechanizmy i konteksty, które są istotne dla efektywnego rozwoju jednostki. Od uczenia się przez naśladowanie i doświadczenie, przez próbę i błąd, po samodzielne badania i nowoczesne technologie edukacyjne, każda forma ma swoje unikalne cechy i zastosowania. Zrozumienie tych form oraz umiejętność ich wykorzystania w praktyce jest kluczowe dla efektywnego nauczania i uczenia się, a także dla ciągłego rozwoju kompetencji w dynamicznie zmieniającym się świecie.

[1] S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki. Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 2004, s. 211.

5/5 - (5 głosów)

Wychowanie jako ważny proces społeczny

Wszelkie procesy wychowawcze, konkretne czynności nauczycieli i uczniów zachodzą zawsze w określonych sytuacjach. Można je podzielić na sytuacje optymalne, bardzo sprzyjające realizacji celów, sytuacje normalne – średnio sprzyjające, o czynnikach pozytywnych i negatywnych oraz sytuacje trudne, czyli ograniczające czynności dydaktyczno – wychowawcze i osiągnięcia uczniów[1].

Rola wychowania w funkcjonowaniu szkoły jest bardzo duża. Aby mogła spełniać ona dobrze funkcje wychowawcze musi się zmienić styl programowania pracy każdej szkoły. Szkoła musi odzyskać margines swobody. Poza tym szkoła powinna się stać miejscem pielęgnowania wartości ogólnoludzkiej, gdzie będzie czas i miejsce na zastanowienie się nad rodzinnym życiem. Należy również zmienić orientację życiową młodzieży. Dzięki wychowaniu powinny zmienić się uznawane wzory życia i awansu społecznego, z orientacji „mieć” na „być”, z orientacji roszczeniowych na aspiracyjne. Powinna też nastąpić koncentracja działalności wychowawczej szkoły na zadaniach i konkretnych czynnościach, a nie tylko na osobie wychowanka. Ważne takie jest akceptowanie w wychowaniu nastawienia na przyszłość, a nie tylko na przeszłość i teraźniejszość ? czego konsekwencją powinien być rozwój myślenia innowacyjnego i twórczego[2].

Wynika z tego więc, że szkoła powinna stymulować sytuacje wychowawcze. Polega to na stwarzaniu przez nauczyciela warunków sprzyjających pożądanej aktywności uczniów. W praktyce szkolnej można wykorzystać różnorodne bodźce stymulujące działalność dzieci i młodzieży, między innymi przez powierzanie uczniom różnych ról i funkcji w klasie i szkole, urządzanie imprez, wystaw, olimpiad przedmiotowych, zawodów, pracę w samorządzie i innych organizacjach, organizowanie czasu wolnego[3].

Z powyższego wynika, że wychowanie jest ważnym procesem społecznym. Stanowi ono jeden z podstawowych zadań, jakie powinna realizować szkoła. Jest to bardzo ważne funkcja, gdyż szkoła, obok rodziny jest najważniejszym, a niejednokrotnie jedynym, środowiskiem wychowującym.

Wychowanie jako ważny proces społeczny to temat, który wymaga rozważenia wielu wymiarów i aspektów, obejmujących zarówno indywidualny rozwój jednostki, jak i wpływ na społeczeństwo jako całość. Proces wychowawczy jest nieodłącznym elementem funkcjonowania społecznego, ponieważ kształtuje przyszłe pokolenia, wpływa na społeczne normy i wartości, oraz odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu ciągłości i stabilności społecznej. W tym artykule szczegółowo omówimy, czym jest wychowanie jako proces społeczny, jakie ma znaczenie w kontekście rozwoju jednostki i społeczeństwa, jakie są jego cele i metody, oraz jakie wyzwania i zmiany wpływają na ten proces w współczesnym świecie.

Wychowanie jako proces społeczny jest fundamentalnym mechanizmem, który przekazuje wiedzę, wartości, normy i umiejętności z pokolenia na pokolenie. Proces ten zaczyna się w rodzinie, która jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym. Rodzina pełni rolę wzorca społecznego, przekazując podstawowe zasady życia społecznego i moralnego. W miarę jak jednostka rozwija się i wchodzi w inne środowiska społeczne, takie jak szkoła czy grupy rówieśnicze, proces wychowawczy rozszerza się i obejmuje różnorodne aspekty funkcjonowania w społeczeństwie.

Jednym z kluczowych zadań wychowania jako procesu społecznego jest przygotowanie jednostki do pełnienia różnych ról społecznych. Wychowanie wpływa na rozwijanie umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w społeczeństwie, takich jak umiejętności społeczne, zdolności do współpracy, komunikacji oraz rozwiązywania konfliktów. W tym kontekście wychowanie nie tylko kształtuje indywidualne cechy jednostki, ale także wpływa na jej zdolność do integracji i współdziałania w społecznych strukturach i instytucjach.

Wychowanie ma także kluczowe znaczenie dla kształtowania postaw moralnych i etycznych jednostki. W ramach procesu wychowawczego dzieci i młodzież uczą się wartości takich jak uczciwość, odpowiedzialność, szacunek dla innych oraz umiejętność podejmowania świadomych decyzji. Proces ten ma na celu wprowadzenie jednostki w zasady życia społecznego, które są fundamentem współżycia w społeczności. Nauczyciele, rodzice i inni wychowawcy pełnią kluczową rolę w przekazywaniu tych wartości i norm, które mają na celu budowanie spójnego i odpowiedzialnego społeczeństwa.

W kontekście współczesnego świata, wychowanie jako proces społeczny zmaga się z wieloma wyzwaniami, które wpływają na jego przebieg i efektywność. Wzrost globalizacji, różnorodność kulturowa i społeczna, a także zmiany w strukturach rodzinnych i społecznych mają istotny wpływ na sposób, w jaki przebiega proces wychowawczy. Współczesne społeczeństwa charakteryzują się dużą różnorodnością, co wprowadza nowe elementy do procesu wychowawczego. W związku z tym, wychowanie musi uwzględniać różnice kulturowe, społeczne i indywidualne potrzeby dzieci, a także adaptować się do zmieniających się norm społecznych i technologicznych.

Jednym z istotnych aspektów współczesnego wychowania jest rola technologii i jej wpływ na rozwój jednostki. Technologia, w tym internet i media społecznościowe, mają ogromny wpływ na sposób, w jaki dzieci i młodzież uczą się i rozwijają. Wykorzystanie nowoczesnych narzędzi edukacyjnych może wspierać proces wychowawczy, ale także niesie ze sobą wyzwania, takie jak kwestie bezpieczeństwa w sieci, uzależnienia od technologii czy wpływ na rozwój emocjonalny. Wychowanie w erze cyfrowej wymaga zatem uwzględnienia tych aspektów i dostosowania metod wychowawczych do zmieniających się warunków.

Wychowanie jako proces społeczny obejmuje także współpracę różnych instytucji, takich jak szkoła, rodzina, organizacje pozarządowe i instytucje społeczne. Efektywne wychowanie wymaga koordynacji działań i współpracy między tymi instytucjami, aby zapewnić spójność w przekazywaniu wartości i norm. Współpraca między nauczycielami a rodzicami jest kluczowa dla skutecznego wspierania rozwoju dzieci i młodzieży. Regularna komunikacja i zaangażowanie obu stron mogą pomóc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych oraz w dostosowywaniu podejść do indywidualnych potrzeb uczniów.

Wychowanie ma również istotne znaczenie dla budowania spójnego społeczeństwa. Proces wychowawczy wpływa na kształtowanie postaw obywatelskich, takich jak zaangażowanie społeczne, odpowiedzialność czy aktywność obywatelska. Wychowanie społeczne ma na celu przygotowanie jednostki do pełnienia aktywnej roli w społeczeństwie, co jest kluczowe dla funkcjonowania demokratycznych struktur i instytucji. Kształtowanie postaw obywatelskich w ramach procesu wychowawczego ma na celu nie tylko rozwijanie umiejętności uczestniczenia w życiu społecznym, ale także budowanie odpowiedzialnych i zaangażowanych obywateli.

Współczesne wyzwania wychowawcze obejmują także problemy związane z nierównościami społecznymi, przemocą w szkole, uzależnieniami oraz innymi trudnościami, które mogą wpływać na rozwój dzieci i młodzieży. Wychowanie musi zatem reagować na te wyzwania, oferując wsparcie, interwencje i programy mające na celu rozwiązanie tych problemów. Programy wsparcia psychologicznego, edukacyjne oraz interwencyjne mogą pomóc w radzeniu sobie z trudnościami i w zapewnieniu bezpiecznego i wspierającego środowiska wychowawczego.

Wychowanie jako ważny proces społeczny odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu przyszłych pokoleń oraz w zapewnieniu stabilności i spójności społecznej. Proces wychowawczy wpływa na rozwój jednostki, jej umiejętności społeczne, postawy moralne oraz zaangażowanie obywatelskie. Efektywne wychowanie wymaga uwzględnienia różnorodności, współpracy różnych instytucji oraz dostosowywania metod do zmieniających się warunków społecznych i technologicznych. Współczesne wyzwania wychowawcze, takie jak wpływ technologii, nierówności społeczne czy przemoc, stawiają przed wychowawcami nowe zadania, które muszą być realizowane w sposób elastyczny i odpowiedzialny. Wychowanie, jako kluczowy element procesu społecznego, ma na celu budowanie wartościowego społeczeństwa oraz przygotowanie jednostek do aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społecznym.

[1] T. Tomaszewski, Psychologia, Warszawa 1975, s. 105

[2] M. Maciaszek, Być dobrym nauczycielem, „Problemy opiekuńczo-wychowawcze” 1992, nr 5-6, s. 200-203

[3] J. Jerzak, Kształcenie psychologiczne nauczycieli, Warszawa 1988, s. 95

5/5 - (3 głosów)

Klasyfikacja postaw rodzicielskich

Na uwagę zasługuje klasyfikacja postaw rodzicielskich według M. Ziemskiej. Model stworzony przez nią zawiera prawidłowe, nieprawidłowe, właściwe i niewłaściwe postawy. Na obwodzie koła znalazły się postawy rodzicielskie pozytywne, zaś przy wierzchołkach kwadratu główne typy postaw niewłaściwych. Zachowania o charakterze pozytywnym znalazły się na obwodzie koła, gdyż nie wykluczają się wzajemnie, ale współdziałają ze sobą, choć z różnym nasileniem. Pozytywnym postawom na przeciwległym biegunie odpowiadają postawy negatywne, czyli: uznaniu praw – nadmierne wymaganie, rozumnej swobodzie – nadmierne chronienie, współdziałaniu – unikanie, akceptacji – odtrącenie.[1] Obrazuje to rysunek 1.

Rysunek 1. Typy postaw rodzicielskich wg M. Ziemskiej.

Źródło: M. Ziemska, Rodzina i dziecko, Warszawa 1986, s. 182.

Nieco inny model Kolisty Schaefera. Tworząc go oparł się on na własnym materiale empirycznym i osiągnięciach innych autorów. Poszczególne postawy autor przedstawił jako zbliżające lub oddalające od uznanych za podstawowe wymiary: autonomia – władza, wrogość – miłość. W sposób obrazowy przedstawia to schemat 2.

Rysunek 2. Model postaw rodzicielskich wg Schaefera

Źródło: M. Ziemska, Rodzina i dziecko, Warszawa 1986, s. 171.

Z powyższej analizy wynika, że można wyróżnić wiele postaw rodzicielskich. Mają one podstawowy wpływ na zachowanie dzieci. W rodzinach z problemami alkoholowymi trudno jednak o pozytywne postawy i zachowania wobec dzieci.

[1]  M. Ziemska, Postawy rodzicielskie…, s. 182.

5/5 - (3 głosów)