Zasady tworzenia stanowisk dyrektorów szkół i placówek określa art. 36a ustawy o systemie oświaty[1]. Funkcję dyrektora powierza się kandydatowi wyłonionemu w drodze konkursu na okres 5 lat, a w uzasadnionych przypadkach na okres nie krótszy niż 1 rok. Wprowadzając nowy ustrój szkolny, na mocy ustawy z dnia 8 stycznia 1999 r. – Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego, zastosowano wyjątek od wyżej przedstawionego trybu powierzania stanowisk dyrektorów[2]. Na mocy cytowanego przepisu, stanowisko dyrektora szkoły można było powierzyć nauczycielowi, którego wskazał organ prowadzący bez ogłaszania konkursu. Ustawodawca jednocześnie określił czas trwania powierzenia stanowiska tj. do 31 sierpnia 2002 r. Wyjątek ten nie dotyczy jednak stanowisk dyrektorów zespołów szkół, których zgodnie z ustawą o systemie oświaty nadal obowiązywał wymóg wyłaniania w drodze konkursu.
Osoby wytypowane przez organy prowadzące do objęcia funkcji dyrektorów szkół znalazły się w dosyć specyficznej sytuacji. Stanowiska zostały powierzone dyrektorom z dniem 15 kwietnia 1999 roku, ale ich objęcie nastąpiło od 1 września 1999 r. Organem gminy powierzającym funkcję dyrektora, zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminnym, jest zarząd. Zarząd gminy do 31 sierpnia 1999 r. mógł powierzyć stanowisko dyrektora gimnazjum nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć, dyrektorowi szkoły podstawowej, innej osobie na zasadzie zlecenia wykonywania czynności dodatkowych, poza czynnościami świadczonymi w ramach stosunku pracy lub też na podstawie umowy o dzieło.
W przypadku powierzenia stanowiska dyrektora szkoły nauczycielowi, dyrektor szkoły, w której nauczyciel był zatrudniony, na wniosek organu prowadzącego mógł obniżyć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć na czas określony lub do odwołania ze względu na wykonywanie przez nauczyciela zadań związanych z utworzeniem szkoły . Zarząd gminy mógł także do 31 sierpnia 1999 r. powierzyć stanowisko dyrektora nowo tworzonej szkoły dyrektorowi szkoły podstawowej. Wykonując czynności związane z organizacją gimnazjum dyrektor szkoły podstawowej na mocy art. 42 ust. 7 ustawy Karta Nauczyciela mógł mieć obniżony obowiązkowy wymiar godzin lub też mógł być z niego zwolniony.
Kandydaci na stanowiska dyrektorów muszą również spełniać określone wymagania kwalifikacyjne[3]. Nauczyciele zatrudnieni w szkołach legitymują się dyplomem ukończenia studiów magisterskich lub studiów wyższych zawodowych na kierunku (specjalności) zgodnym (lub zbliżonym) z nauczanym przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć i przygotowaniem pedagogicznym. Kwalifikacje do zatrudnienia w gimnazjum posiada także osoba, która ukończyła studia wyższe zawodowe na kierunku innym niż nauczany przedmiot z przygotowaniem pedagogicznym, a ponadto ukończyła z zakresu nauczanego przedmiotu studia podyplomowe, uzupełniające lub inne prowadzone przez szkołę wyższą albo kurs prowadzony przez zakład kształcenia nauczycieli. Wymagania w stosunku do osób pełniących funkcje dyrektorów gimnazjów określa szczegółowo Rozporządzenie z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać osoby zajmujące stanowiska kierownicze w przedszkolach oraz poszczególnych typach szkół i placówek[4].
Wszystkim osobom, którym powierzono stanowiska dyrektorów szkół organy prowadzące udzieliły kompetencji do wykonywania czynności związanych z tworzeniem szkół w tym również kompetencji do zatrudniania pracowników. Terminowe zadania do wykonania określono w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie sposobu i terminów dostosowania działalności dotychczasowych szkół podstawowych do wymogów nowego systemu szkolnictwa oraz tworzenia gimnazjów[5].
[1] Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Nr 67 z 1996 r., poz.329 z późniejszymi zmianami).
[2] Art. 7 ustawy z dnia 8 stycznia 1999 r. – Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz. U. z 1999 r. Nr 12 poz. 96)
[3] Rozporządzenie MEN z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz. U. z 1991 r. Nr 98, poz. 433 zm.: Nr 5. poz. 19, Nr 109, poz. 521, 1999 r. Nr 14, poz. 127).
[4] Dz. U. z 1999 r. Nr 14, poz. 126, zm. Dz. U. z 2000 r. Nr 70, poz. 823.
[5] Dz. U. z 1999 r. Nr 14, poz. 124.