Warunkiem poprawnego przeprowadzenia badań jest przede wszystkim ustalenie strategii badawczej. W. Zaczyński uważa, że badanie naukowe jest wielostopniowym procesem zróżnicowanych działań, mających zapewnić nam efektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie obranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej lub kulturowej. Badanie naukowe to nic innego jak poszukiwanie odpowiedzi na pytania, których źródłem może być zarówno bezpośrednia uczestnicząca obserwacja praktyki, jak i studia opublikowanych doniesień i badań oraz lektura literatury naukowej.[1]
Rozdział dotyczący organizacji, terenu oraz przebiegu badań stanowi kluczowy element pracy magisterskiej, który wpływa na jakość i wiarygodność uzyskanych wyników. Przygotowanie do badań wymaga starannego planowania i przemyślenia wszystkich etapów, aby zminimalizować ryzyko błędów oraz zapewnić odpowiednią jakość danych.
Na samym początku należy dokładnie zdefiniować cel badań oraz pytania badawcze, na które odpowiedzi będziemy szukać. Cel badań powinien być jasno określony i związany z problematyką poruszaną w pracy magisterskiej. Pytania badawcze z kolei powinny być precyzyjne i jasno wskazywać, jakie informacje będą potrzebne do ich rozstrzygnięcia. Dobór metod badawczych jest kolejnym istotnym elementem. W zależności od charakteru badań, mogą to być metody jakościowe, ilościowe, bądź mieszane. Wybór ten powinien być uzasadniony na podstawie dostępnej literatury oraz charakterystyki badanej problematyki. Ważne jest, aby wybrane metody były adekwatne do celów badań oraz pozwalały na uzyskanie wiarygodnych i rzetelnych wyników.
Kolejnym krokiem jest wybór terenu badań. W przypadku badań terenowych, teren ten powinien być odpowiednio wybrany, aby umożliwić uzyskanie danych niezbędnych do realizacji założonych celów badawczych. Należy uwzględnić dostępność terenu, możliwości logistyczne oraz ewentualne ograniczenia, takie jak pora roku czy warunki atmosferyczne. Przy wyborze terenu należy także wziąć pod uwagę kwestie etyczne, w tym zgodę na przeprowadzenie badań przez odpowiednie instytucje czy osoby.
Po wybraniu terenu badań należy zaplanować szczegółowy harmonogram działań. Harmonogram powinien uwzględniać wszystkie etapy badań, od przygotowań, poprzez zbieranie danych, aż po ich analizę i interpretację. Ważne jest, aby zaplanować badania w taki sposób, aby były one przeprowadzone w odpowiednich warunkach, minimalizując wpływ czynników zakłócających. W trakcie planowania należy również przewidzieć ewentualne trudności, które mogą wystąpić podczas realizacji badań, oraz opracować strategie radzenia sobie z nimi.
Przebieg badań powinien być dokładnie udokumentowany. Każdy etap badań należy opisać w taki sposób, aby możliwe było jego odtworzenie przez innych badaczy. Dokumentacja powinna obejmować opis zastosowanych metod, narzędzi badawczych, a także warunków, w jakich były one przeprowadzane. W przypadku badań terenowych istotne jest również dokładne opisanie warunków środowiskowych oraz wszelkich czynników, które mogłyby mieć wpływ na uzyskane wyniki.
Kolejnym istotnym elementem jest analiza zebranych danych. Analiza powinna być przeprowadzona zgodnie z założonymi metodami badawczymi i w sposób zapewniający rzetelność oraz obiektywność wyników. Wyniki badań należy przedstawić w sposób przejrzysty i logiczny, tak aby były zrozumiałe dla odbiorców pracy. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek odstępstw od założonego planu badań, należy je odpowiednio omówić i wyjaśnić ich wpływ na końcowe wyniki.
Ostatnim etapem jest interpretacja wyników badań oraz ich odniesienie do literatury przedmiotu. Interpretacja powinna być spójna z założonymi celami badawczymi i odnosić się do pytań badawczych postawionych na początku pracy. Ważne jest również, aby omówić, na ile uzyskane wyniki potwierdzają bądź obalają hipotezy badawcze oraz jakie mają znaczenie dla dalszych badań w danej dziedzinie.
Organizacja, teren i przebieg badań to proces złożony, wymagający staranności, precyzji oraz odpowiedzialności. Przeprowadzenie badań zgodnie z najlepszymi praktykami badawczymi jest kluczowe dla uzyskania rzetelnych wyników, które będą stanowić solidną podstawę teoretyczną i praktyczną dla pracy magisterskiej. Dlatego też niezwykle istotne jest dokładne zaplanowanie każdego etapu badań, uwzględnienie potencjalnych trudności oraz zapewnienie, że badania będą przeprowadzone w sposób etyczny i zgodny z obowiązującymi standardami naukowymi.
Poniżej przykład z pracy licencjackiej:
Aby skutecznie przeprowadzić badania na interesujący temat, proces badawczy zorganizowano w dwóch fazach:
- fazie koncepcji
- fazie wykonawczej
W fazie koncepcji wykonano następujące czynności:
- określono przedmiot i cel badań
- sformułowano problemy badawcze
- wysunięto odpowiadające im hipotezy
- dokonano wyboru terenu oraz próby badań
- opracowano metody, techniki i narzędzia badawcze
- zebrano literaturę na dany temat oraz przystąpiono do jej studiowania
Faza wykonawcza objęła:
- przeprowadzenie badań właściwych
- uporządkowanie i opracowanie materiałów badawczych
- analizę jakościową i klasyfikację zagadnień
- weryfikację hipotez
- opracowanie wniosków
Próby badawcze przeprowadziłam w lutym bieżącego roku u jednego pedagoga pracującego w Szkole Podstawowej Nr 3 w Ostródzie.
Do swoich badań wykorzystałam opisane wcześniej techniki: wywiad, analizę udostępnionych przez pedagoga dokumentów. Swoją pracę badawczą wzbogaciłam o analizę badań pedagogicznych w literaturze poświęconej pracy pedagoga szkolnego. Przy rozpoczęciu badań przedstawiłam mu swój cel badań i prosiłam o chwilkę czasu na przeprowadzenie kwestionariusza wywiadu, zaznaczyłam, iż wywiad ten zostanie wykorzystany tylko do badań własnych. Przeprowadzałam również rozmowę, w której pedagog dzielił się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniem w tym zawodzie. Udostępnił mi dokumentację, z którą się zapoznałam i opowiedział mi, w jaki sposób się ją prowadzi.
Mimo wielu obowiązków, poświęcił mi dużo czasu i okazał wielką życzliwość. Dzięki jego uprzejmości zdobyłam wiele informacji, które wykorzystałam w swojej pracy.
[1] W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1968