Metodologia badań – Strona 2 – Prace magisterskie i licencjackie z pedagogiki

Metody, techniki i narzędzia badawcze w badaniach pedagogicznych

Badania pedagogiczne są kluczowym elementem w rozwoju edukacji, umożliwiającym zrozumienie procesów dydaktycznych, identyfikację problemów i wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań. W artykule omówione zostaną metody, techniki oraz narzędzia badawcze stosowane w badaniach pedagogicznych, które mają na celu pogłębienie wiedzy w tej dziedzinie i przyczynienie się do poprawy jakości edukacji.

Metody badawcze w pedagogice można podzielić na dwie główne kategorie: ilościowe i jakościowe. Metody ilościowe koncentrują się na zbieraniu danych w formie liczbowej i ich statystycznej analizie. Są one szczególnie użyteczne w badaniach, które mają na celu mierzenie określonych zjawisk, porównywanie grup czy sprawdzanie hipotez. Wśród najczęściej stosowanych metod ilościowych w badaniach pedagogicznych znajdują się ankiety, eksperymenty oraz testy psychometryczne. Ankiety są popularnym narzędziem pozwalającym na zebranie dużej ilości danych od szerokiej grupy respondentów. Eksperymenty pedagogiczne, chociaż trudne do przeprowadzenia ze względu na etyczne i logistyczne wyzwania, pozwalają na kontrolowanie zmiennych i dokładne testowanie wpływu konkretnych interwencji edukacyjnych. Testy psychometryczne umożliwiają ocenę umiejętności, wiedzy lub cech osobowości uczniów w sposób obiektywny i standaryzowany.

Z kolei metody jakościowe skupiają się na zrozumieniu doświadczeń, perspektyw i procesów zachodzących w środowisku edukacyjnym. Główne techniki jakościowe obejmują wywiady, obserwacje i analizę dokumentów. Wywiady mogą być prowadzone w formie indywidualnej lub grupowej, umożliwiając badaczom zgłębianie subiektywnych doświadczeń i poglądów uczestników. Obserwacje, zarówno uczestniczące, jak i nieuczestniczące, pozwalają na bezpośrednie śledzenie zachowań i interakcji w naturalnym kontekście edukacyjnym. Analiza dokumentów, takich jak dzienniki uczniów, raporty szkolne czy plany lekcji, dostarcza cennych informacji o praktykach edukacyjnych i ich ewolucji w czasie.

Ważnym elementem badań pedagogicznych jest również triangulacja, czyli wykorzystanie różnych metod i technik badawczych w celu uzyskania pełniejszego obrazu badanego zjawiska. Triangulacja może przyjąć różne formy, takie jak triangulacja danych (zbieranie danych z różnych źródeł), triangulacja badaczy (zaangażowanie kilku badaczy w analizę danych) czy triangulacja metod (łącząc metody ilościowe i jakościowe). Dzięki temu możliwe jest zwiększenie wiarygodności i rzetelności wyników badania.

Narzędzia badawcze w badaniach pedagogicznych są różnorodne i zależą od przyjętych metod oraz celów badania. Wśród najczęściej stosowanych narzędzi znajdują się kwestionariusze, arkusze obserwacyjne, skale ocen, wywiady strukturalizowane i półstrukturalizowane, testy wiedzy i umiejętności, dzienniki badawcze oraz narzędzia do analizy statystycznej. Kwestionariusze mogą być wykorzystywane zarówno w badaniach ilościowych, jak i jakościowych, pozwalając na zebranie danych na temat opinii, postaw czy doświadczeń uczestników. Arkusze obserwacyjne są przydatne w badaniach terenowych, umożliwiając systematyczne rejestrowanie obserwowanych zachowań i interakcji. Skale ocen, takie jak skale Likerta, pozwalają na mierzenie natężenia określonych cech lub postaw.

Techniki analizy danych w badaniach pedagogicznych również różnią się w zależności od rodzaju zbieranych danych. Analiza ilościowa opiera się na technikach statystycznych, takich jak analiza regresji, analiza wariancji (ANOVA), testy t-studenta czy korelacje. Programy komputerowe, takie jak SPSS, SAS czy R, są często wykorzystywane do przeprowadzania zaawansowanych analiz statystycznych. W badaniach jakościowych analiza danych obejmuje takie techniki, jak analiza treści, analiza narracyjna, analiza dyskursu czy analiza fenomelogiczna. Oprogramowanie takie jak NVivo czy MAXQDA wspomaga proces kodowania i interpretacji danych jakościowych, umożliwiając badaczom organizację i analizę dużej ilości tekstu w sposób systematyczny.

Współczesne badania pedagogiczne coraz częściej wykorzystują również technologie cyfrowe, które oferują nowe możliwości zbierania i analizy danych. Narzędzia online, takie jak ankiety internetowe, platformy e-learningowe czy aplikacje mobilne, umożliwiają szybkie i efektywne zbieranie danych na szeroką skalę. Analiza danych z mediów społecznościowych, blogów edukacyjnych czy forów dyskusyjnych dostarcza cennych informacji o społecznych i kulturowych aspektach edukacji.

Badania pedagogiczne wykorzystują szeroki wachlarz metod, technik i narzędzi badawczych, które umożliwiają kompleksowe badanie procesów edukacyjnych. Wybór odpowiednich metod i narzędzi zależy od celów badania, rodzaju zbieranych danych oraz specyfiki badanego zjawiska. Kombinacja metod ilościowych i jakościowych, triangulacja oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii stanowią kluczowe elementy współczesnych badań pedagogicznych, przyczyniając się do pogłębienia wiedzy i poprawy praktyki edukacyjnej.

Aby zrealizować postawione sobie cele, trzeba dobrać odpowiednie metody pracy, techniki i narzędzia badawcze.

Według T. Pilcha „metoda jest zespołem czynności i zabiegów zmierzających do poznawania określonego przedmiotu, jest to pewnego rodzaju charakter działania jaki podejmujemy dla zdobycia interesujących nas danych”[1].

Z metodami badawczymi w ścisłym związku pozostają techniki badawcze, które są według T. Pilcha „określonymi czynnościami służącymi do uzyskania pożądanych danych”[2].

Wszelkie techniki badawcze realizowane są przy pomocą narzędzi badawczych.

Pilch narzędzie badawcze określa jako „przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań” [3].

Podczas badania autor posłużył się następującymi metodami: ankieta

Ankieta jest według Pilcha „techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnianiu samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji pytań w obecności lub bez obecności ankietera”[4].

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe i jedno problemowe. Najczęściej też są one zamknięte i zaopatrzone w zestaw wszystkich możliwych odpowiedzi. Dlatego też dotyczy najczęściej wąskiego zagadnienia bądź problemu szerszego rozbitego na kilka zagadnień szczegółowych.

[1] T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Wrocław 1971, s. 79

[2] T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Wrocław 1971, s. 79.

[3] T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Wrocław 1971, s. 79.

[4] T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Wrocław 1971, s. 80.

3/5 - (2 głosów)

Organizacja i przebieg badań

Badania pedagogiczne odgrywają kluczową rolę w zrozumieniu procesów edukacyjnych, diagnozowaniu problemów oraz opracowywaniu skutecznych strategii poprawy jakości nauczania i uczenia się. Organizacja i przebieg tych badań są złożonymi procesami, które wymagają starannego planowania, precyzyjnego wykonania oraz dokładnej analizy danych. Celem tego artykułu jest omówienie teoretycznych aspektów organizacji i przebiegu badań pedagogicznych, uwzględniając różne podejścia badawcze, etapy procesu badawczego oraz kluczowe wyzwania, z którymi mogą się spotkać badacze w dziedzinie edukacji.

Badania pedagogiczne mogą być realizowane w różnych podejściach badawczych, w tym podejściu ilościowym, jakościowym oraz mieszanym. Podejście ilościowe skupia się na pomiarze i analizie zjawisk za pomocą statystyki, co pozwala na uogólnianie wyników na większe populacje. Natomiast podejście jakościowe koncentruje się na głębokim zrozumieniu zjawisk w kontekście społecznym, kulturowym i indywidualnym, stosując metody takie jak wywiady, obserwacje czy analiza dokumentów. Podejście mieszane łączy elementy obu tych podejść, co pozwala na bardziej kompleksowe zrozumienie badanego problemu.

Organizacja badań pedagogicznych zaczyna się od sformułowania problemu badawczego, który stanowi podstawę całego procesu badawczego. Problem badawczy powinien być jasno określony, konkretny i możliwy do zbadania za pomocą dostępnych metod. Następnie formułowane są cele badawcze, które precyzują, co badacz chce osiągnąć, oraz pytania badawcze, które kierują całym procesem badawczym.

Kolejnym krokiem jest przegląd literatury, który pozwala na zrozumienie kontekstu teoretycznego i empirycznego badanego problemu. Przegląd literatury pomaga również w identyfikacji luk w istniejącej wiedzy oraz w określeniu, jakie metody badawcze były wcześniej stosowane do badania podobnych problemów. Na podstawie przeglądu literatury formułowane są hipotezy badawcze (w przypadku badań ilościowych) lub przewidywania (w przypadku badań jakościowych), które stanowią punkt odniesienia dla dalszych działań badawczych.

Wybór metod badawczych jest kluczowym etapem organizacji badań pedagogicznych. W badaniach ilościowych często stosowane są ankiety, testy, eksperymenty oraz analizy statystyczne. Natomiast w badaniach jakościowych wykorzystuje się wywiady, obserwacje, studia przypadków oraz analizę treści. W podejściu mieszanym badacze mogą łączyć różne metody, aby uzyskać bardziej wszechstronne dane. Ważne jest, aby wybrane metody były adekwatne do celów badania oraz pozwalały na uzyskanie wiarygodnych i rzetelnych wyników.

Kolejnym etapem jest opracowanie narzędzi badawczych, takich jak kwestionariusze, protokoły wywiadów czy arkusze obserwacyjne. Narzędzia te powinny być przetestowane pod kątem ich wiarygodności i rzetelności, aby zapewnić, że dostarczane przez nie dane będą dokładne i spójne. Następnie badacze przystępują do zbierania danych, co może obejmować przeprowadzanie ankiet, wywiadów, obserwacji czy analizę dokumentów. Proces zbierania danych powinien być starannie zaplanowany i zorganizowany, aby zapewnić jego efektywność i dokładność.

Po zebraniu danych następuje etap analizy, który może obejmować różnorodne techniki w zależności od rodzaju danych i podejścia badawczego. W badaniach ilościowych analiza danych często obejmuje zastosowanie statystyki opisowej i inferencyjnej, co pozwala na uogólnianie wyników na większe populacje oraz testowanie hipotez badawczych. W badaniach jakościowych analiza danych polega na identyfikacji wzorców, tematów i kategorii w danych tekstowych lub wizualnych, co pozwala na głębokie zrozumienie badanego zjawiska. W podejściu mieszanym analiza danych może łączyć elementy analizy ilościowej i jakościowej, co pozwala na uzyskanie bardziej złożonego i wieloaspektowego obrazu badanego problemu.

Ostatnim etapem procesu badawczego jest interpretacja wyników oraz ich prezentacja. Interpretacja wyników polega na odniesieniu uzyskanych danych do wcześniej sformułowanych hipotez lub przewidywań oraz do kontekstu teoretycznego i empirycznego. Prezentacja wyników może przybierać różne formy, w tym raporty badawcze, artykuły naukowe, prezentacje konferencyjne czy publikacje książkowe. Ważne jest, aby wyniki były przedstawione w sposób jasny, zrozumiały i rzetelny, aby mogły być użyteczne dla innych badaczy, praktyków oraz decydentów politycznych.

Organizacja i przebieg badań pedagogicznych wiążą się również z szeregiem wyzwań i dylematów. Jednym z głównych wyzwań jest zapewnienie etyczności badań, co obejmuje uzyskanie świadomej zgody od uczestników, zapewnienie ich anonimowości oraz ochrona danych osobowych. Badacze muszą również być świadomi potencjalnych biasów i ograniczeń swoich badań, co wymaga krytycznego podejścia do interpretacji wyników oraz ostrożności w formułowaniu wniosków.

Innym wyzwaniem jest zapewnienie jakości i rzetelności badań, co obejmuje staranne planowanie, precyzyjne wykonanie oraz dokładną analizę danych. Badacze muszą być świadomi możliwości wystąpienia błędów systematycznych i losowych oraz podejmować działania mające na celu ich minimalizację. W przypadku badań ilościowych ważne jest również zastosowanie odpowiednich metod statystycznych oraz interpretacja wyników w kontekście wielkości efektów i istotności statystycznej. W badaniach jakościowych kluczowe jest zapewnienie wiarygodności i autentyczności danych, co może obejmować triangulację metod, długotrwałe zaangażowanie w badania oraz refleksję nad własnym wpływem na proces badawczy.

Organizacja i przebieg badań pedagogicznych to złożony i wieloetapowy proces, który wymaga starannego planowania, precyzyjnego wykonania oraz dokładnej analizy danych. Badania te są kluczowe dla zrozumienia procesów edukacyjnych, diagnozowania problemów oraz opracowywania skutecznych strategii poprawy jakości nauczania i uczenia się. Wymagają one zarówno wiedzy teoretycznej, jak i praktycznych umiejętności badawczych, a także świadomości etycznych i metodologicznych wyzwań, które mogą się pojawić na każdym etapie procesu badawczego. Tylko poprzez rzetelne i etyczne podejście do badań pedagogicznych możliwe jest uzyskanie wiarygodnych i użytecznych wyników, które mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia i poprawy systemów edukacyjnych na różnych poziomach.

Badania w niniejszej pracy licencjackiej przeprowadzono w kilku etapach:

Etap pierwszy związany był z określeniem problemu badawczego, doborem i analizą literatury tematu. Po tym etapie przystąpiono do opracowania szczegółowej koncepcji badań. Na tym etapie opracowano również część teoretyczną pracy. Następnie przystąpiono do trzeciego etapu, w którym opracowano kwestionariusz ankiety i przeprowadzono badania. W czwartym – ostatnim etapie badań opracowano uzyskane wyniki, zweryfikowano hipotezy oraz sformułowano wnioski końcowe.

Cały okres badawczy przypadł na okres od lutego 2023 do maja 2024.

5/5 - (1 głosów)

Przedmiot i cele badań

Przed przystąpieniem do sformułowania problemów badań należy określić ich przedmiot i cel. Według Z. Skornego wymaga to „uświadomienia sobie, po co podejmujemy badania oraz do czego mogą być przydatne uzyskane w nich wyniki.”[1]

Przedmiotem badań jest – w najogólniejszym znaczeniu tego pojęcia – psychika ludzka. Pojęcie to było odmiennie rozumiane przez przedstawicieli różnych teorii i kierunków psychologicznych. Generalnie zaznaczyły się trzy zasadnicze koncepcje psychiki wypracowane przez przedstawicieli psychologii introspekcyjnej, behawioryzmu i psychoanalizy.

Zgodnie z poglądami przedstawicieli psychologii introspekcyjnej, psychika to całokształt świadomych przeżyć psychicznych człowieka. Przeżycia te poznawane są metodą introspekcji, polegającą na słownym opisywaniu tych odczuć przez osobę, u której one wystąpiły. Podsumowując to ujęcie, można stwierdzić, iż zasadniczym celem badań jest tu dokonanie opisu przeżyć człowieka, opracowanie ich kwalifikacji oraz ustalenie różnych zależności zachodzących między nimi.

Natomiast w ujęciu behawiorystycznym, przedmiotem badań jest zachowanie się, a w szczególności reakcje organizmu. Badania behawiorystyczne zmierzały do dokonania opisu elementarnych faktów występujących w zachowaniu się oraz ustalenia ich zależności od podniet zewnętrznych działających na organizm. Przy takim ujęciu przedmiotu badań zasadniczą metodą poznania była obserwacja zachowania się przeprowadzana w warunkach eksperymentu.

Trzeci sposób ujmowania przedmiotu badań został wypracowany przez przedstawicieli psychoanalizy: Z. Freuda, C. G. Junga, A. Adlera. Zgodnie z tym ujęciem zasadniczym przedmiotem badań są procesy zachodzące w podświadomości człowieka. Według psychoanalityków dla poznania i zrozumienia ludzkiej psychiki należy poznać treść podświadomości, tkwiące w niej kompleksy, urazy, nieuświadamiane pragnienia i dążenia, będące zasadniczym czynnikiem determinującym zarówno świadome przeżycia, jak też zachowanie człowieka. [2]

W pedagogice, przedmiotem badań, jak pisze W. Zaczyński: „jest przede wszystkim świadoma działalność pedagogiczna, a więc procesy wychowania i nauczania, samowychowania i uczenia się, ich cele, treści, przebieg, metody, środki i organizacja”.[3]

Przedmiotem badań owej pracy jest samoocena i aspiracje życiowe młodzieży szkolnej.

Można wyróżnić dwa rodzaje celów:

Teoretyczno – poznawcze
Praktyczno – wdrożeniowe[4]

Oczekiwanym celem niniejszych badań jest określenie związku pomiędzy poziomem samooceny, a aspiracjami życiowymi młodzieży.

Celem teoretyczno – poznawczym jest interdyscyplinarna analiza literatury dotyczącej samooceny i aspiracji, ponadto poznanie poziomu samooceny młodzieży licealnej oraz określenie aspiracji życiowych tej młodzieży.

Natomiast cele praktyczno – wdrożeniowe, dotyczą wykorzystania badań w praktyce, czyli w działalności wychowawczej, społecznej lub innej formie aktywności ludzkiej. Przede wszystkim uzyskane wyniki będą przydatne przy opracowywaniu dyrektyw dotyczących kształtowania samooceny adekwatnej wśród uczniów.

Przedmiot badań

Przedmiotem badań są aspiracje życiowe młodzieży, rozumiane jako zespół dążeń, celów i marzeń, które młodzi ludzie chcą realizować w przyszłości. Badania koncentrują się na zrozumieniu, jakie czynniki wpływają na kształtowanie tych aspiracji, jak są one realizowane oraz jakie bariery i wyzwania młodzież napotyka na drodze do ich osiągnięcia. W szczególności przedmiotem analizy są:

Źródła aspiracji – środowisko rodzinne, szkoła, media, rówieśnicy oraz inne czynniki kulturowe i społeczne.
Typy aspiracji – edukacyjne, zawodowe, osobiste, społeczne.
Proces kształtowania aspiracji – jak młodzież formułuje swoje cele i marzenia oraz jakie są etapy tego procesu.
Rola edukacji – jak system edukacyjny wpływa na rozwój aspiracji młodzieży oraz jakie działania mogą wspierać ich realizację.
Bariery i wyzwania – jakie trudności i ograniczenia napotykają młodzi ludzie w dążeniu do swoich celów oraz jakie są przyczyny tych problemów.
Zróżnicowanie społeczne – jak różne grupy społeczne różnią się pod względem aspiracji i jakie są tego przyczyny.

Cele badań

Głównym celem badań jest wszechstronne zrozumienie aspiracji życiowych młodzieży oraz opracowanie rekomendacji, które mogą pomóc w lepszym wspieraniu młodych ludzi w realizacji ich celów i marzeń. Cele te można podzielić na kilka szczegółowych punktów:

Identyfikacja źródeł aspiracji – badanie, jakie czynniki najbardziej wpływają na kształtowanie aspiracji młodzieży oraz jak różne źródła (rodzina, szkoła, media) przyczyniają się do tego procesu.
Analiza typów aspiracji – zrozumienie, jakie są najczęstsze aspiracje młodych ludzi w różnych obszarach życia (edukacja, praca, życie osobiste) oraz jakie są ich priorytety.
Ocena roli edukacji – zbadanie, jak system edukacyjny (programy nauczania, doradztwo zawodowe, wsparcie emocjonalne) wpływa na kształtowanie i realizację aspiracji młodzieży.
Identyfikacja barier i wyzwań – określenie, jakie trudności i ograniczenia napotykają młodzi ludzie w dążeniu do swoich celów oraz jakie są główne przyczyny tych problemów.
Propozycje interwencji edukacyjnych – opracowanie rekomendacji dla decydentów politycznych, nauczycieli i doradców zawodowych, które mogą pomóc w lepszym wspieraniu młodzieży w realizacji ich aspiracji.
Promowanie równości szans – zbadanie, jak nierówności społeczne wpływają na aspiracje młodzieży oraz jakie działania mogą przyczynić się do wyrównania szans w dostępie do edukacji i wsparcia.
Wzmacnianie roli mediów – analiza, jak media wpływają na kształtowanie aspiracji młodzieży oraz jakie są możliwości promowania realistycznych i pozytywnych wzorców sukcesu.

Poprzez realizację tych celów, badania mają na celu nie tylko zrozumienie złożoności aspiracji życiowych młodzieży, ale także dostarczenie praktycznych narzędzi i wskazówek, które mogą przyczynić się do lepszego wsparcia młodych ludzi w ich dążeniach do osiągnięcia sukcesu i samorealizacji. Ostatecznym celem jest stworzenie bardziej sprawiedliwego i efektywnego systemu edukacyjnego, który odpowiada na zróżnicowane potrzeby i aspiracje młodzieży, umożliwiając im pełne wykorzystanie swojego potencjału.

[1] M. Węglińska: Jak pisać pracę magisterską, Kraków 1997, s. 8.

[2] Z. Skorny: Metody badań i diagnostyka psychologiczna, Wrocław 1974, s. 13- 15.

[3] W. Zaczyński: Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968, s. 153.

[4] M. Węglińska: Jak pisać pracę… op. cit., s 9.

5/5 - (1 głosów)

Metody i narzędzia badawcze

Metody i narzędzia badawcze to kluczowe elementy każdej pracy naukowej, w tym pracy magisterskiej. Od ich odpowiedniego doboru zależy jakość przeprowadzonych badań oraz wiarygodność uzyskanych wyników. Wybór metod badawczych oraz narzędzi powinien być dokładnie przemyślany i dostosowany do charakteru problemu badawczego oraz postawionych hipotez. Celem tego rozdziału jest omówienie różnych metod badawczych oraz narzędzi, które mogą być wykorzystane w pracy magisterskiej, a także przedstawienie ich zalet, ograniczeń i sytuacji, w których są najbardziej efektywne.

Metody badawcze dzielą się na dwie główne kategorie: metody jakościowe oraz metody ilościowe. Obie kategorie mają różne cele, podejścia do zbierania danych oraz sposoby analizy, dlatego wybór odpowiedniej metody zależy od rodzaju pytań badawczych i charakteru problemu, który badacz stara się rozwiązać.

Metody ilościowe koncentrują się na zbieraniu danych, które można przedstawić w formie liczbowej, a następnie poddać analizie statystycznej. Najczęściej stosowane są w badaniach, które mają na celu opisanie zjawisk, odkrycie zależności pomiędzy zmiennymi lub potwierdzenie hipotez poprzez analizę dużych zbiorów danych. Przykładami metod ilościowych są ankiety, kwestionariusze, eksperymenty oraz analiza danych wtórnych, takich jak dane statystyczne lub wyniki z badań innych autorów.

Ankieta i kwestionariusz są najpopularniejszymi narzędziami stosowanymi w badaniach ilościowych. Pozwalają one na zebranie dużej ilości danych od szerokiej grupy respondentów w stosunkowo krótkim czasie. Pytania w ankiecie są zwykle zamknięte, co umożliwia łatwą analizę statystyczną odpowiedzi. Narzędzia te są szczególnie przydatne w badaniach dotyczących postaw, zachowań, preferencji czy opinii dużych grup ludzi. Wyniki zebrane w ten sposób można analizować za pomocą różnorodnych technik statystycznych, takich jak analiza korelacji, regresja czy testy statystyczne.

Eksperymenty to kolejne ważne narzędzie badawcze w metodach ilościowych. Pozwalają one na kontrolowanie i manipulowanie zmiennymi w celu zbadania zależności przyczynowo-skutkowych. W eksperymencie badacz tworzy sztuczne warunki, w których sprawdza, jak zmiana jednej zmiennej wpływa na inną. Eksperymenty są bardzo skuteczne, gdy celem badania jest potwierdzenie hipotez dotyczących przyczyn i skutków określonych zjawisk. Jednak przeprowadzanie eksperymentów może być kosztowne i czasochłonne, a wyniki uzyskane w warunkach eksperymentalnych nie zawsze są łatwe do uogólnienia na rzeczywiste sytuacje.

W metodach ilościowych często wykorzystuje się także dane wtórne, czyli dane już wcześniej zebrane i dostępne w różnych źródłach, takich jak bazy danych, statystyki publiczne czy wyniki badań innych autorów. Analiza danych wtórnych pozwala na oszczędność czasu i zasobów, ponieważ badacz nie musi samodzielnie zbierać nowych danych. Wadą tej metody jest jednak to, że dane te mogą nie zawsze dokładnie odpowiadać potrzebom badania, co ogranicza możliwości analizy.

Metody jakościowe koncentrują się na dogłębnym zrozumieniu zjawisk, procesów, opinii lub zachowań, a nie na ich ilościowym opisie. Metody te pozwalają na uzyskanie szczegółowych, bogatych danych, które pomagają lepiej zrozumieć badane zjawisko w jego naturalnym kontekście. Przykłady metod jakościowych to wywiady pogłębione, grupy fokusowe, obserwacja uczestnicząca oraz analiza dokumentów.

Wywiady pogłębione to narzędzie, które pozwala na uzyskanie szczegółowych informacji od respondentów na temat ich doświadczeń, opinii i postaw. Wywiady mają formę otwartą, co oznacza, że respondent ma możliwość swobodnego wypowiadania się na dany temat, a badacz może zadawać dodatkowe pytania w zależności od przebiegu rozmowy. Wywiady pogłębione są szczególnie przydatne, gdy celem badania jest zrozumienie motywacji, emocji lub mechanizmów rządzących zachowaniami badanych osób. Ich wadą jest czasochłonność zarówno w procesie zbierania danych, jak i ich analizy.

Grupy fokusowe to metoda, w której niewielka grupa osób dyskutuje na określony temat pod nadzorem moderatora. Metoda ta pozwala na uzyskanie danych w formie wymiany opinii, co daje wgląd w interakcje społeczne i dynamikę grupową. Grupy fokusowe są używane, aby zrozumieć, jak pewne zjawiska postrzegane są przez różne osoby, oraz jakie są ich wspólne lub odmienne opinie. Podobnie jak wywiady pogłębione, metoda ta dostarcza szczegółowych, ale trudnych do uogólnienia danych.

Obserwacja uczestnicząca to kolejna metoda badawcza często stosowana w badaniach jakościowych. Polega ona na bezpośrednim uczestniczeniu badacza w życiu badanej grupy lub środowiska, aby zrozumieć ich zachowania, relacje i procesy społeczne. Obserwacja może być jawna lub ukryta, a badacz może pełnić rolę bardziej biernego obserwatora lub aktywnego uczestnika. Obserwacja uczestnicząca jest niezwykle użyteczna w badaniach nad zjawiskami społecznymi i kulturowymi, ale wymaga od badacza dużego zaangażowania i umiejętności dostosowania się do badanej grupy.

Analiza dokumentów jest metodą, która polega na badaniu istniejących tekstów, raportów, artykułów czy innych form zapisu w celu odkrycia wzorców, trendów i zależności. W badaniach jakościowych dokumenty stanowią cenne źródło informacji, które może wspomagać analizę innych zebranych danych. Metoda ta jest szczególnie przydatna w badaniach historycznych, społecznych czy politycznych, ale także w badaniach nad kulturą organizacyjną czy polityką publiczną.

Wybór odpowiednich narzędzi badawczych zależy od wielu czynników, w tym od specyfiki problemu badawczego, dostępnych zasobów oraz oczekiwanych rezultatów. Ważne jest, aby badacz jasno określił, jakie narzędzia będą stosowane i dlaczego wybrane metody są najbardziej adekwatne do celu badania. Nie mniej istotne jest także wskazanie ograniczeń wybranych narzędzi i metod, ponieważ żadne badanie nie jest pozbawione potencjalnych słabości. Opisując metody i narzędzia badawcze w pracy magisterskiej, należy dokładnie wyjaśnić, w jaki sposób dane będą zbierane, jak zostaną poddane analizie oraz jak badacz zamierza zminimalizować potencjalne błędy.

Badania empiryczne, zarówno ilościowe, jak i jakościowe, wymagają od badacza solidnego przygotowania metodologicznego. Dobrze dobrane metody i narzędzia badawcze są fundamentem każdej pracy naukowej, ponieważ to na ich podstawie opierają się wnioski końcowe. W pracy magisterskiej warto szczegółowo opisać cały proces badawczy, od doboru metod, poprzez zastosowane narzędzia, aż po analizę wyników, co pozwoli na pełne zrozumienie rzetelności przeprowadzonych badań.

Powyżej fragmenty jednej z prac dyplomowych:

Każdy badacz obiera sobie cel swoich badań. W dojściu do tego celu pomagają mu techniki i narzędzia badawcze. Wybór ich zależy od wiedzy badacza i przekonania, że okażą się one odpowiednie do rodzaju przeprowadzanych badań. W badaniach pedagogicznych czy socjologicznych korzysta się z grupy tych samych metod, technik i narzędzi badawczych, a nakreślony problem spowodował konieczność odpowiedniego ich dobrania.

Do zbadania problemu przedstawionego w pracy posłużono się metodą sondażu diagnostycznego. Pojęcie to jest definiowane jako sposób gromadzenia wiedzy o przedmiotach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasileniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk, o wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych, posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie obraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.[1]

Metoda ta odgrywa istotną rolę w badaniach środowiskowych, gdyż za jej pomocą można dać obraz badanej grupy stosunkowo szybko i w miarę dokładnie. Metoda ta nadaje się do instrumentalnego wykorzystania badanych osób, ogranicza ich liczbę i obszar badań.

Każda metoda decyduje o wyborze techniki badawczej. Przy wyborze bierze się pod uwagę takie okoliczności jak: typ badań, cele badawcze, populację, którą chcemy poddać badaniom oraz zjawisko badane.

Spośród wielu technik w niniejszej pracy za najodpowiedniejsze uznano: ankietę, wywiad, obserwację oraz analizę dokumentów.

Ostatnią techniką zastosowaną w omawianych badaniach jest analiza dokumentów i materiałów. Służy ona do gromadzenia wstępnych, opisanych, także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawiskach wychowawczych oraz opinii wyrażonych w dokumentach. Analizy dokumentów dokonano w oparciu o protokoły Rady Pedagogicznej i plany pracy dydaktyczno – wychowawczej na rok 2020-2021.

[1] A. Kamiński. Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [W:] Metodologia środowiskowych badań pedagogicznych, pod red. R. Wroczyńskiego, T. Pilcha, Wrocław 1970, s. 43

5/5 - (7 głosów)

Organizacja, teren i przebieg badań

Warunkiem poprawnego przeprowadzenia badań jest przede wszystkim ustalenie strategii badawczej. W. Zaczyński uważa, że badanie naukowe jest wielostopniowym procesem zróżnicowanych działań, mających zapewnić nam efektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie obranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej lub kulturowej. Badanie naukowe to nic innego jak poszukiwanie odpowiedzi na pytania, których źródłem może być zarówno bezpośrednia uczestnicząca obserwacja praktyki, jak i studia opublikowanych doniesień i badań oraz lektura literatury naukowej.[1]

Rozdział dotyczący organizacji, terenu oraz przebiegu badań stanowi kluczowy element pracy magisterskiej, który wpływa na jakość i wiarygodność uzyskanych wyników. Przygotowanie do badań wymaga starannego planowania i przemyślenia wszystkich etapów, aby zminimalizować ryzyko błędów oraz zapewnić odpowiednią jakość danych.

Na samym początku należy dokładnie zdefiniować cel badań oraz pytania badawcze, na które odpowiedzi będziemy szukać. Cel badań powinien być jasno określony i związany z problematyką poruszaną w pracy magisterskiej. Pytania badawcze z kolei powinny być precyzyjne i jasno wskazywać, jakie informacje będą potrzebne do ich rozstrzygnięcia. Dobór metod badawczych jest kolejnym istotnym elementem. W zależności od charakteru badań, mogą to być metody jakościowe, ilościowe, bądź mieszane. Wybór ten powinien być uzasadniony na podstawie dostępnej literatury oraz charakterystyki badanej problematyki. Ważne jest, aby wybrane metody były adekwatne do celów badań oraz pozwalały na uzyskanie wiarygodnych i rzetelnych wyników.

Kolejnym krokiem jest wybór terenu badań. W przypadku badań terenowych, teren ten powinien być odpowiednio wybrany, aby umożliwić uzyskanie danych niezbędnych do realizacji założonych celów badawczych. Należy uwzględnić dostępność terenu, możliwości logistyczne oraz ewentualne ograniczenia, takie jak pora roku czy warunki atmosferyczne. Przy wyborze terenu należy także wziąć pod uwagę kwestie etyczne, w tym zgodę na przeprowadzenie badań przez odpowiednie instytucje czy osoby.

Po wybraniu terenu badań należy zaplanować szczegółowy harmonogram działań. Harmonogram powinien uwzględniać wszystkie etapy badań, od przygotowań, poprzez zbieranie danych, aż po ich analizę i interpretację. Ważne jest, aby zaplanować badania w taki sposób, aby były one przeprowadzone w odpowiednich warunkach, minimalizując wpływ czynników zakłócających. W trakcie planowania należy również przewidzieć ewentualne trudności, które mogą wystąpić podczas realizacji badań, oraz opracować strategie radzenia sobie z nimi.

Przebieg badań powinien być dokładnie udokumentowany. Każdy etap badań należy opisać w taki sposób, aby możliwe było jego odtworzenie przez innych badaczy. Dokumentacja powinna obejmować opis zastosowanych metod, narzędzi badawczych, a także warunków, w jakich były one przeprowadzane. W przypadku badań terenowych istotne jest również dokładne opisanie warunków środowiskowych oraz wszelkich czynników, które mogłyby mieć wpływ na uzyskane wyniki.

Kolejnym istotnym elementem jest analiza zebranych danych. Analiza powinna być przeprowadzona zgodnie z założonymi metodami badawczymi i w sposób zapewniający rzetelność oraz obiektywność wyników. Wyniki badań należy przedstawić w sposób przejrzysty i logiczny, tak aby były zrozumiałe dla odbiorców pracy. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek odstępstw od założonego planu badań, należy je odpowiednio omówić i wyjaśnić ich wpływ na końcowe wyniki.

Ostatnim etapem jest interpretacja wyników badań oraz ich odniesienie do literatury przedmiotu. Interpretacja powinna być spójna z założonymi celami badawczymi i odnosić się do pytań badawczych postawionych na początku pracy. Ważne jest również, aby omówić, na ile uzyskane wyniki potwierdzają bądź obalają hipotezy badawcze oraz jakie mają znaczenie dla dalszych badań w danej dziedzinie.

Organizacja, teren i przebieg badań to proces złożony, wymagający staranności, precyzji oraz odpowiedzialności. Przeprowadzenie badań zgodnie z najlepszymi praktykami badawczymi jest kluczowe dla uzyskania rzetelnych wyników, które będą stanowić solidną podstawę teoretyczną i praktyczną dla pracy magisterskiej. Dlatego też niezwykle istotne jest dokładne zaplanowanie każdego etapu badań, uwzględnienie potencjalnych trudności oraz zapewnienie, że badania będą przeprowadzone w sposób etyczny i zgodny z obowiązującymi standardami naukowymi.

Poniżej przykład z pracy licencjackiej:

Aby skutecznie przeprowadzić badania na interesujący temat, proces badawczy zorganizowano w dwóch fazach:

fazie koncepcji

fazie wykonawczej

W fazie koncepcji wykonano następujące czynności:

określono przedmiot i cel badań

sformułowano problemy badawcze

wysunięto odpowiadające im hipotezy

dokonano wyboru terenu oraz próby badań

opracowano metody, techniki i narzędzia badawcze

zebrano literaturę na dany temat oraz przystąpiono do jej studiowania

Faza wykonawcza objęła:

przeprowadzenie badań właściwych

uporządkowanie i opracowanie materiałów badawczych

analizę jakościową i klasyfikację zagadnień

weryfikację hipotez

opracowanie wniosków

Próby badawcze przeprowadziłam w lutym bieżącego roku u jednego pedagoga pracującego w Szkole Podstawowej Nr 3 w Ostródzie.

Do swoich badań wykorzystałam opisane wcześniej techniki: wywiad, analizę udostępnionych przez pedagoga dokumentów. Swoją pracę badawczą wzbogaciłam o analizę badań pedagogicznych w literaturze poświęconej pracy pedagoga szkolnego. Przy rozpoczęciu badań przedstawiłam mu swój cel badań i prosiłam o chwilkę czasu na przeprowadzenie kwestionariusza wywiadu, zaznaczyłam, iż wywiad ten zostanie wykorzystany tylko do badań własnych. Przeprowadzałam również rozmowę, w której pedagog dzielił się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniem w tym zawodzie. Udostępnił mi dokumentację, z którą się zapoznałam i opowiedział mi, w jaki sposób się ją prowadzi.

Mimo wielu obowiązków, poświęcił mi dużo czasu i okazał wielką życzliwość. Dzięki jego uprzejmości zdobyłam wiele informacji, które wykorzystałam w swojej pracy.

[1] W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1968

5/5 - (7 głosów)