Rozwój fizyczny człowieka oznacza zmiany zachodzące w jego ciele, zarówno pod względem rozmiaru, jak i funkcji. Rozwój fizyczny dzieli się na kilka etapów, które przebiegają od narodzin do dorosłości.
Etap prenatalny – rozwój ciała rozpoczyna się już w okresie ciąży i trwa do narodzin.
Etap niemowlęcy – jest to okres od narodzin do 2 roku życia, w którym dziecko rozwija się bardzo szybko, przede wszystkim w zakresie rozmiaru ciała.
Etap dziecięcy – jest to okres od 2 do 12 roku życia, w którym dziecko rozwija swoje zdolności motoryczne, koordynację ruchów, siłę i wytrzymałość.
Etap nastoletni – jest to okres od 12 do 18 roku życia, w którym dochodzi do dalszego rozwoju ciała, związanego z dojrzewaniem płciowym i dojrzewaniem kości.
Etap dorosły – jest to okres po 18 roku życia, w którym rozwój fizyczny jest już ustabilizowany, jednakże nie oznacza to braku zmian, bo ciało nadal się zmienia, lecz w wolniejszym tempie.
Rozwój motoryczny natomiast odnosi się do rozwoju ruchów, koordynacji i umiejętności ruchowych. Rozwój motoryczny jest ściśle związany z rozwojem fizycznym i przebiega równolegle z nim. Niemowlęta rozwijają swoje ruchy od podstawowych, takich jak ssanie czy przytrzymywanie głowy, aż po bardziej złożone, takie jak chodzenie czy bieganie. Dzieci rozwijają swoje umiejętności ruchowe poprzez zabawę, ćwiczenia i sport. W wieku dorosłym rozwój motoryczny polega głównie na utrzymaniu sprawności fizycznej.
Ogólną charakterystykę rozwoju fizycznego oraz motorycznego przedstawia poniższa tabela[1]:
Tabela 1.
| Okres życia | Cechy rozwojowe | Charakterystyka
motoryczności |
| do 3 m-ca | Miękki kościec. Wiotkie mięśnie.
Niedorozwój sfery czucia. |
Ruchy błędne,
przygotowuj ące do władania całym ciałem. Bezwład tułowia. |
| od 3-6 m-cy | j.w. Początki ruchowej koordynacji. | Początek ruchów
skierowanych. Nauka władania ciałem. |
| 1 rok | Poczucie równowagi. Rozwój
prioprioreceptorów: ślady dojrzewania pól rzutowych. Tworzenie się synergii. |
Przygotowanie się do ruchów
lokomocyjnych. Manipulacje. Początek praksji. |
| 1-3 lat | Mięśnie słabe. Postęp wapnienie kości. Dojrzewanie wyższych ośrodków psychomotorycznych. Formowanie się
krzywizny piersiowej i szyjnej w kręgosłupie. Mowa. |
Ożywienie ruchowe.
Manipulacyjne zabawy samotne. Półchód-półbieg. Rozwój apraksji. Pokonywanie trudności w zachowaniu równowagi. |
| 3-7 lat | Duże wzmocnienie mięśni i kośćca.
Czynnościowe dojrzewanie wyższych ośrodków układu nerwowego. Trudności w skupianiu uwagi. |
Impulsywność ruchowa.
Chętne podejmowanie zabaw i gier ruchowych. Pierwsze apogeum motoryczności, |
| 7-9 lat | Umięśnienie i kościec sformowane, ale
mało wytrzymałe na wysiłek. Reakcja nużenia się przy monotonii podniet. Brak zrostów trzonów kości z nasadami. Obniżenie się przyrostu wzrostu, wzmożenie się przyrostu masy ciała. Pierwsze oznaki refleksji. |
Duża potrzeba ruchowego wyżycia się. Zabawy towarzyskie. Ambicja popisu i
przodowania w zabawowych formach ruchu. Zabawy konstruktywne. Zainteresowanie regułą zabawy. Początek gry, powstanie ambicji współzawodnictwa. |
| 9-12 lat | Rosnący wciąż kościec. Niedostateczna
wytrzymałość na wysiłek. Formowanie się lędźwiowej krzywizny kręgosłupa. Słaba siła mięśni. Umiejętność ześrodkowania uwagi. Wysoki poziom zdolności koordynacyjnych. |
Gry ruchowe.
Zainteresowania gimnastyczne. Ambicje sportowe, głównie gry i sporty walki- u dziewcząt taneczne formy ruchu. Drugie apogeum motoryczności (złoty wiek). Skłonność do wędrówek. |
| 12-17 lat | Kończący się okres zrastania nasad
kostnych z trzonami. Skok pokwitaniowy, dojrzewanie płciowe. Chwiejność układu nerwowego. Dysocjacje ruchowe spowodowane zmianami proporcji ciała. |
Spadek zainteresowań ruchowych (głównie u dziewcząt). Niezręczność pubertalna (nieopanowanie). Męczenie się.
Zainteresowania konstruktywne. |
| 18-21 lat | Układ kostny, mięśniowy i nerwowy
sformułowane. Nie zakończony okres wzrostu chłopców. Wszechstronne dojrzewanie psychiczne i społeczne. |
Wszechstronność możliwości
ruchowych. Powrót harmonii w sferze psychomotoryki. |
| 21-40 lat | Pełnia psychicznego i fizycznego rozwoju. | |
| 40-60 lat | Obniżenie zainteresowań ruchowych. Skłonność do sedenteryzmu.
Skłonność do zaburzeń w obrębie układu krążenia. |
|
| powyżej 60
lat |
Kruchość układu kostnego. Wiotczenie mięśni. Ruchowe dysocjacje. | |
[1] Kozłowski S., Znaczenie aktywności ruchowej w rozwoju fizycznym człowieka, PWN Warszawa 1987.