Narodziny czasopism pedagogicznych

Pierwszy polski periodyk ukazał się w 1661 roku był to Merkuriusz Polski. Ukazywało się również wiele gazet począwszy od roku 1514, niektóre z nich przetrwały do początków XVIII wieku. Były one wytworem, a równocześnie częścią ówczesnego życia społecznego i kulturalnego. Czasopiśmiennictwo polskie ustabilizowało się w pierwszej połowie XVIII wieku. Spośród kilkudziesięciu tytułów prasy polskiej, niektóre podejmowały w sposób prekursorski kwestie związane z nauką, oświatą, obyczajowością.

Druga połowa XVIII wieku stała się czasem rozkwitu czasopiśmiennictwa i jego stopniowego, ale znaczącego wpływu na wszystkie dziedziny życia. W schyłkowych latach I Rzeczypospolitej, gdy kręgi oświeconych patriotów próbowały zapobiec szybko zbliżającemu się upadkowi państwa, zaczęła się kształtować nowa koncepcja narodu polskiego. W dyskusjach i polemikach przewartościowywano pojęcia państwa, narodu i społeczeństwa. W owym potężnym nurcie ożywienia umysłowego, który przetoczył się przez Polskę w drugiej połowie XVIII wieku, wyjątkowo ważne miejsce zajął Monitor. Założycielem i mecenasem Monitora był Stanisław August Poniatowski, a współpracownicy wywodzili się z ówczesnej elity intelektualnej.

Czasopismo wychodziło w latach 1765-1784 pod redakcją F. Bochomolca, wiele uwagi poświęcało sprawom wychowania moralnego. Mając zwolennika w osobie ks. Adama Czartoryskiego na jego łamach prowadzono także walkę o reformy ustrojowo-polityczne.

W latach 1770-1777 wychodziło czasopismo Zabawy Przyjemne i Pożyteczne pod redakcją Jana Albertrandiego i Adama Naruszewicza. Miało ono charakter literacki drukowano w nim panegiryki, ody i sielanki.

Piotr Świtkowski od października 1782roku wydawał Pamiętnik Polityczny i Historyczny Dziejów, Ustaw, Osób, Miejsc i Pism Wiek Nasz Szczególniej Interesujących. W1792 roku rządy Targowicy spowodowały zamknięcie Pamiętnika…, Świtkowski zaczął wydawać Zabawy Obywatelskie a następnie Wybór Wiadomości Gospodarskich . Na łamach tych czasopism upowszechniał wiedzę, propagował postęp w myśli społeczno-polityczno, gospodarczej, a przede wszystkim naukowej. Czasopisma te odegrały dużą rolę w informowaniu o stanie nauki, wpływały na rozwój intelektualny, kształtowały ideologię racjonalistyczną, budziły potrzebę stałej informacji naukowej.

Dopiero w połowie XIX wieku nastąpiła specjalizacja tematyczna. Zaczęto wydawać czasopisma o charakterze wyłącznie naukowym na przykład Nowy pamiętnik Warszawski pod redakcją F. K. Dmochowskiego, Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk, Dziennik Wileński, Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim Połączonego, Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich.

Początki polskiego czasopiśmiennictwa pedagogicznego sięgają pierwszej połowy XIX wieku, mimo iż Polska szczycić się może powołaniem pierwszego na świecie państwowego organu centralnego do spraw oświaty, nauki i wychowania w postaci Komisji Edukacji Narodowej, 1773-1794 . Mimo iż system oświatowo-wychowawczy wypracowany przez KEN należał ówcześnie do przodujących w Europie, to jednak pierwsze polskie czasopisma pedagogiczne powstały później, niż w innych krajach. Nie bez wpływu na ten stan rzeczy pozostawały warunki, w których żył i rozwijał się naród polski przez długie 123 lata niewoli.

[A. Ślisz, Z problematyki związków prasy polskiej z kulturą narodową (XVII – XX w.), Prasa Polska,1978 nr 9, s. 10; H. Więckowska, Zarys czasopiśmiennictwa naukowego w Polsce. Wiek XVIII, Studia i materiały z dziejów nauki polskiej, 1966, z. 2 s.87; J. Krasuski, Zagadnienia oświatowe w prasie Piotra Świtkowskiego, Rozprawy z Dziejów Oświaty, 1967, T. 7, s. 40; F. Filipowicz, Czasopiśmiennictwo pedagogiczne w Polsce Ludowej, Warszawa 1981, s. 20.]

5/5 - (4 głosów)