Dzieci w przedszkolu obok swobodnej działalności (zarówno młodsze jak i starsze) wykazują duże zainteresowanie przyrodą, pracą dorosłych, co podczas zabaw i zajęć chętnie naśladują. Swobodnie podejmowanej działalności spostrzegają wiele rzeczy, ale mają skłonność do globalnego ujmowania przedmiotów i zjawisk, pomijają często jakieś ważne cechy i właściwości istotne dla zrozumienia znaczenia nazwy. Wiele rzeczy nie zauważyłyby i nie zrozumiałyby, gdybyśmy im w tym nie pomogli i nie skierowali ich uwagi na właściwe tory. Na tym polega kierowanie działalnością dzieci w przedszkolu, wtedy to również następuje możliwość rozwijania różnych rodzajów pojęć u dzieci. St. Lipina wymienia trzy rodzaje dominującej działalności dzieci:
- zajęcia z dominacją ruchu – zabawy ruchowe, ćwiczenia gimnastyczne, zabawy rytmiczne.
- zajęcia z dominacją twórczości plastycznej i technicznej – zajęcia plastyczne, techniczne i konstrukcyjne.
- zajęcia z dominacją działalności umysłowej – należą do nich głównie te wszystkie zajęcia, które służą rozwijaniu myślenia, mowy, wzbogacaniu wiadomości z zakresu życia społecznego, przyrody, techniki, sztuki i w związku z tym kształtowaniu różnorodnych pojęć (społeczno-moralnych, przyrodniczych, technicznych, matematycznych, estetycznych).
„Każdym z tych rodzajów określane są i realizowane inne cele i zadania wynikające z tematu i treści zajęcia, lecz we wszystkich istnieje możliwość, a nawet konieczność sprawdzenia rozumienia pojęć ich kształtowania i utrwalania.”[1]
W mojej pracy na szczególną uwagę zasługują zajęcia z zakresu poznawania otoczenia społecznego i przyrodniczego (przykładowe konspekty – aneks). Stosując zasadę bezpośredniego kontaktu z otoczeniem starałam się zapoznać dzieci z życiem społecznym, przyrodą, techniką w naturalnych środowiskach, dostępnych i dostosowanych do ich rozumienia. Podobnie postępowałam na zajęciach z zakresu poznawania przyrody, zaczynając od roślin znajdujących się w sali, w kąciku przyrody, później poszerzając stopniowo wiedzę o inne środowiska: park, łąka, las, rzeka. Mimo, że zajęciom tym przyświecały różne cele zawsze pamiętałam jakiego rodzaju pojęcia mają przyswoić sobie dzieci. Treści dostrzeżone i przeżywane przez dzieci były zawsze bardzo bogate i różnorodne, a moim zadaniem było utrwalenie tych pojęć, które uwzględniłam w celach zajęcia. Utrwalając różne pojęcia starałam się, zestawić dany przedmiot z innym, wyszukać cechy wspólne, różnice, określić dane pojęcie na podstawie poznanych cech, sprawdzić stopień utrwalenia tego pojęcia.
W celu sprawdzenia, jaką wiedzę ekologiczną posiadają dzieci 6-letnie wykorzystałam w badaniach test (aneks). Test składał się z pięciu części, w których wyróżniłam następujące kategorie: zwierzęta, rośliny, ptaki, zjawiska przyrodnicze i ochrona przyrody. Badania przeprowadziłam w dwóch 25 osobowych grupach dzieci 6-letnich (grupa „0A” i grupa „0B”), indywidualnie z każdym dzieckiem. Test został przeprowadzony po zrealizowaniu programu proekologicznego. Maksymalnie dzieci mogły uzyskać 64 punkty. Ilość punktów za poszczególne pytania przedstawia poniższa tabelka.
Punktacja testu
Tabela nr 1
| Poszczególne kategorie | zwierzęta | rośliny | ptaki | zjawiska przyrodnicze | ochrona przyrody | razem |
| Maksymalna ilość punktów do uzyskania | 11 pkt | 13 pkt | 18 pkt | 12 pkt | 10 pkt | 64 pkt |
Ilość punktów uzyskana przez dzieci z grupy „0A” za poszczególne pytania testu.
Tabela nr 2
| Imię dziecka | Ilość punktów uzyskana w poszczególnych kategoriach | suma | ||||
| zwierzęta | rośliny | ptaki | zjawiska przyrodnicze | ochrona przyrody | ||
| 1. Arek Ch.
2. Piotr Ch. 3. Patryk G. 4. Sebastian G. 5. Sylwia I. 6. Kosma K. 7. Oliwia K. 8. Elżbieta K. 9. Kamil L. 10. Paweł L. 11. Daniel Ł. 12. Krystian M. 13. Piotr P. 14. Łukasz P. 15. Barbara P. 16. Damian P. 17. Wiktor S. 18. Ada S. 19. Alicja S. 20. Natalia S. 21. Michał T. 22. Monika T. 23. Kuba W. 24. Adrian P. 25. Wojciech K. |
11
11 7 9 11 11 8 11 11 7 10 9 8 11 7 10 10 10 11 10 11 9 8 10 11 |
13
13 10 10 13 13 9 13 13 8 10 8 9 13 7 12 10 12 13 10 13 12 9 10 13 |
18
18 9 15 18 18 14 18 18 9 14 15 14 18 8 16 16 15 18 16 18 14 12 15 18 |
12
12 10 10 12 12 9 12 12 8 10 8 8 12 7 10 10 11 12 10 12 10 10 10 12 |
10
10 9 8 10 10 7 10 10 6 7 7 7 10 8 8 8 9 10 9 10 7 6 9 10 |
64
64 45 53 64 64 47 64 64 38 51 47 46 64 37 56 54 57 64 55 64 52 45 54 64 |
Źródło – badania własne
Ilość punktów uzyskana przez dzieci z grupy „0B” za poszczególne pytania testu.
Tabela nr 3
| Imię dziecka | Ilość punktów uzyskana w poszczególnych kategoriach | suma | ||||
| zwierzęta | rośliny | ptaki | zjawiska przyrodnicze | ochrona przyrody | ||
| 1. Weronika A.
2. Ola G. 3. Magda G. 4. Wiktor H. 5. Magda J. 6. Szymon K. 7. Artur K. 8. Kinga K. 9. Anna K. 10. Alan K. 11. Ola L. 12. Filip L. 13. Oliwia M. 14. Andrzej T. 15. Maciej P. 16. Paweł R. 17. Daniel R. 18. Dominika S. 19. Patryk S. 20. Agnieszka Z. 21. Szymon H. 22. Darek P. 23. Damian W. 24. Michał R. 25. Daniel K. |
10
11 10 9 7 11 10 10 7 10 10 11 10 10 11 11 7 10 11 10 10 11 9 8 10 |
10
13 10 10 8 12 12 9 8 9 10 13 11 10 10 12 8 12 12 10 12 13 12 13 15 |
18
18 18 18 9 18 17 17 9 17 18 18 17 17 17 18 9 17 18 18 15 17 15 13 15 |
12
12 12 11 10 12 12 11 7 11 12 12 10 10 12 12 7 11 12 12 10 11 10 9 10 |
8
10 10 9 8 9 9 9 6 9 8 8 9 9 8 10 6 9 10 8 8 10 8 7 9 |
58
64 60 57 42 62 60 56 37 56 58 62 57 56 58 63 37 59 61 58 55 62 54 46 56 |
Źródło – badania własne
ANALIZA TABELEK
Po przyjęciu powyższej punktacji testu, określiłam następujące poziomy wiedzy ekologicznej:
0 – 37 pkt POZIOM NISKI
38 – 55 pkt POZIOM ŚREDNI
56 – 64 pkt POZIOM WYSOKI
Ilość dzieci według uzyskanych punktów w przeprowadzonych badaniach testowych
Tabela nr 4
|
|
Poziom wysoki 56 – 64 pkt | Poziom średni 38 – 55 pkt | Poziom niski 0 – 37 pkt |
Razem |
| Grupa 0A | 12 | 12 | 1 | 25 |
| Grupa 0B | 19 | 4 | 2 | 25 |
| Razem | 31 | 16 | 3 | 50 |
Źródło – badania własne
[1] St. Lipina, Kształtowanie pojęć dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1984, s. 53