„Badania nad liczebnością rodziny ujawniły, że wielkość rodziny wpływa na postępowanie i postępy szkolne dziecka oraz na wzajemne powiązania różnych członków w obrębie środowiska rodzinnego.„[i]
Małą rodziny charakteryzuje 1 dziecko, rodzinę mniej liczną 2-3 dzieci, natomiast rodzinę bardzo liczną – 4 i więcej dzieci. Obecnie nawet rodzina z trójką dzieci uważana jest za rodzinę wielodzietną.
„Rodziny o licznym potomstwie bardzo często znajdują się w gorszej sytuacji materialnej, częściej narażone są na ubóstwo.”[ii]
W rodzinach tych występuje splot czynników o charakterze społeczno-ekonomicznym wpływających negatywnie na poziom pracy szkolnej dzieci z tych rodzin.
Jedynacy najczęściej mają trudności w kontaktach społecznych, cechuje ich brak samodzielności oraz egoizm. Mimo to badania wykazują, że rozwój dziecka w rodzinie małej przebiega poprawnie i nie ciąży na postępach szkolnych i zachowaniu dziecka, jeżeli rodzice wychowują je rozsądnie.
Dwoje troje dzieci w rodzinie – każde dziecko ma swoje zajęcia i zadania, dzieci uczą się wyrzeczeń na korzyść drugiej osoby. Między rodzicami a dziećmi może istnieć pożyteczna współpraca. Taka sytuacja rodzinna ułatwia dziecku współdziałanie z grupą rówieśniczą oraz pobudza jego wysiłek intelektualny.
Rodziny bardzo liczne – zauważa się rozluźnienie więzi z dorosłymi, stosowane kary są przeważnie karami cielesnymi, występuje przekazywanie dzieciom wielu obowiązków, przepracowanie, brak czasu na naukę. Sytuacja dziecka w rodzinie bardzo licznej bywa z zasady niekorzystna, co wpływa na niepowodzenia szkolne dzieci. Bywają rodziny bardzo liczne, w których panuje ład i atmosfera sprzyjająca wychowaniu dziecka. O atmosferze w tych rodzinach decyduje przede wszystkim rozsądna, dojrzała postawa rodziców i ich kultura pedagogiczna.
Tabela: 2. Liczba dzieci w rodzinie.
| Liczba dzieci w rodzinie |
Osiągane wyniki w nauce | Razem | ||||
| bdb i dobre | dost i mierne | L | % | |||
| L | % | L | % | |||
| 1 dziecko | – | – | 1 | 2 | 1 | 2 |
| 2 dzieci | 8 | 16 | 4 | 8 | 22 | 44 |
| 3 dzieci | 8 | 16 | 8 | 16 | 16 | 32 |
| 4 i więcej | 4 | 8 | 17 | 34 | 21 | 42 |
| N | 20 | 40 | 30 | 60 | 50 | 100 |
Rozpatrując oceny bdb i db uzyskało 40% uczniów, z tego 32% jest z rodzin z 2 i 3 dzieci. Natomiast z rodzin 4 i więcej dzieci tylko 8% (4) uzyskało oceny dobre, pozostała część (34%) to oceny słabe.
Analizując dane zauważyłam, że wielodzietność, jak i inne warunki nie sprzyjające nauce szkolnej dziecka mają wspólne podłoże jakim jest niski poziom kultury rodziców i niskie wykształcenie. W związku z tym należy uświadamiać i przekonywać rodziców o związku życia rodzinnego wynikającego z wielkości rodziny i jego wpływie na postępy szkolne. Należy przedstawić konkretne próby rozwiązywania skomplikowanych sytuacji rodzinach bardzo licznych oraz wychowujących jedno dziecko, udostępnić literaturę oraz w miarę możliwości służyć radą i pomocą, pamiętając o tym by nie zniechęcić rodziców do współpracy ze szkołą.
[i] E. Trempała, Integracja podstawowych środowisk wychowawczych, a rezultaty pracy pedagogicznej szkoły, Warszawa 1969 r., s. 45.
[ii] Raport o sytuacji polskich rodzin [w: Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1996 r., s. 8]
