Wychowanie

Z analizy genezy wychowania w społeczeństwie ludzkim wynika, że rodzina stanowiła pierwsze środowisko wychowawcze i ten proces trwa po dzień dzisiejszy. W aspekcie jednostkowym rodzina jako ważna instytucja w systemie wychowawczym spełnia wiele funkcji, ale najważniejsze według M. Ziemskiej to:

prokreacyjna, czyli dostarczanie nowych członków dla własnej grupy i dla całego społeczeństwa. Jest to jej wkład na rzecz makrostruktury,

produkcyjna, czyli dostarczanie społeczeństwu pracowników i wzmaganie ich sił wytwórczych i twórczych,

usługowo-opiekuńcza, bo dostarcza opieki tym członkom, którzy nie są w pełni samodzielni oraz zapewnia wszystkie codzienne usługi (wyżywienie, czystość mieszkania, odzieży itp.). Czynności opiekuńczo-wychowawcze mają na celu pielęgnację i ukierunkowanie rozwoju społecznego dziecka, wdrożenie go w dziedzictwo kulturowe społeczeństwa, zaspokojenie potrzeb emocjonalnych oraz troskę o prawidłowy rozwój fizyczny. Należy tutaj także troska o bezpieczeństwo dzieci, kontrolowanie ich postępowania, zapewnienie możliwości kształcenia się i zdobywania zawodu,

socjalizująca – rodzina wprowadza w społeczeństwo nowych obywateli przekazując im język, podstawowe normy zachowania, wartościowe postawy społeczne i uczuciowe, zwyczaje, wartości moralne i kulturalne, obowiązujące w danym społeczeństwie. Funkcja, o której mowa przejawia się nie tylko w stosunku do dziecka, które dzięki życiu w rodzinie wzrasta w społeczeństwo, ale i współmałżonków, gdyż proces dostosowania się ich do roli rodziców jest także procesem socjalizującym. E. Tomska podkreśla, iż dziecko przychodzące na świat otwiera przed rodzicami nowe obszary doznań. Niemal z dnia na dzień dzięki ich staraniom, przekształca się z małej, bezbronnej istoty w rozwijającego się człowieka. Rodzice uczą dziecko, jak żyć, jak ma się zachowywać w różnych sytuacjach, aby uzyskać aprobatę otoczenia. Uczenie dziecka odpowiednich zachowań, norm, zakazów i nakazów uznawanych w danym społeczeństwie, przystosowuje dziecko do społeczności, w której żyje. Rodzina jest pierwszym i podstawowym środowiskiem, które bierze udział w procesie socjalizacji, a jej wpływ pozostawia ślad na całe życie,

psychohigieniczna, emocjonalna, stabilizująca lub funkcja ekspresji uczuć – zapewnia członkom rodziny poczucie stabilizacji, bezpieczeństwa, równowagę emocjonalną, warunki dla rozwoju osobowości.


[M. Ziemska „Z socjologicznych zagadnień rodziny współczesnej.” Rodzina i dziecko. Red. M. Zielińska i inni Warszawa 1980 PWN s. 234-235]

[E. Tomska „Podstawowe funkcje rodziny.” Rodzina i szkoła. 1984 Nr 9]

5/5 - (3 głosów)
image_pdf

Uniwersalne zadania rodziny

Istnienie rodziny polega na wypełnianiu tych uniwersalnych zadań, których skutki J. Szczepański ujmuje następująco:

„rodzina utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa, przekazuje dziedzictwo kulturowe, utrzymuje ciągłość kulturalną społeczeństwa, uczy norm życia zbiorowego, nadaje pozycję społeczną swym dzieciom, zapewnia jednostkom zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, utrzymanie równowagi psychicznej, zapobiega dezintegracji osobowości, sprawuje kontrolę społeczną nad postępowaniem członków rodziny, zwłaszcza młodego pokolenia.”[1]

Opieka nad dziećmi, niepełnosprawnymi, chorymi, a także starszymi i chorymi odbywa się od wieków w rodzinie, w której krewni niekoniecznie byli bezpośrednio zaangażowani.

Uniwersalne zadania rodziny to zadania, które musi ona wykonywać, aby spełnić swoje funkcje, niezależnie od kontekstu kulturowego czy społecznego, w jakim funkcjonuje. Są to między innymi:

  • zapewnienie opieki i wsparcia dzieciom,
  • zapewnienie warunków do rozwoju fizycznego, emocjonalnego i intelektualnego dzieci,
  • przekazywanie wartości i norm moralnych,
  • wychowanie dzieci w duchu patriotyzmu i poszanowania tradycji,
  • uczenie dzieci umiejętności niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie,
  • zapewnienie bezpieczeństwa i opieki dla członków rodziny,
  • wychowanie dzieci w duchu tolerancji i szacunku do innych.

[1] J. Szczepański ?Elementarne pojęcia socjologii.? Warszawa 1972, PWN, s. 303

5/5 - (3 głosów)
image_pdf

Proces socjalizacji

Socjalizacja to proces kształtowania ludzkich zachowań, który trwa przez całe życie w środowisku społecznym

Właśnie w tej najbliższej człowiekowi grupie społecznej dokonuje się jeden z bardzo ważnych procesów, a mianowicie proces socjalizacji najmłodszego pokolenia, dzięki któremu małe dziecko staje się człowiekiem dorosłym, osobą przygotowaną do uczestnictwa w społeczeństwie. Przy szerokim rozumieniu socjalizacji Z. Tyszka określa nią „całokształt wpływów jakimi dziecko podlega i to zarówno wychowujących i kształtujących, jak i niezamierzonych oddziaływań poprzez osoby, z którymi przebywa oraz poprzez sytuacje w jakich uczestniczy. Ma to istotny wpływ na rozwój osobowości, kształcenie i stawanie się członkiem określonej społeczności, a także przygotowanie do pełnienia ról społecznych”.

W procesie socjalizacji dziecko poznaje podstawy interakcji społecznych, życia i funkcjonowania w grupie, poznaje normy i zachowania społeczne oraz kształtuje swoją osobowość i cechy charakteru. Jednym z najważniejszych obszarów tego rozwoju jest przygotowanie do ról kobiet i mężczyzn.

Tradycyjnie socjalizacja była procesem dziedziczenia stabilnej hierarchii wartości, w której młody człowiek nabywał umiejętności umożliwiające mu prawidłowe funkcjonowanie w środowisku społecznym, w którym żył. Najważniejszą podstawą socjalizacji była rodzina. Pokolenie starsze, bardziej doświadczone, przekazywało młodszym wiedzę, przekonania i uniwersalne wartości w stabilnym, uporządkowanym i przewidywalnym świecie społecznym.

Istnieją dwie podstawowe fazy: socjalizacja pierwotna (faza początkowa), która obejmuje wiek niemowlęcy i małe dzieci, oraz socjalizacja wtórna (faza permanentna), która ma miejsce w długim okresie i obejmuje okres dojrzewania i dorosłość. Procesy w tych dwóch fazach życia jednostki zachodzą dzięki tym samym mechanizmom (autoryzacja, naśladownictwo, przekaz symboliczny), ale w różny sposób wpływają na ich tożsamość. W procesie socjalizacji pierwotnej dziecko kształtowane jest przez środowisko społeczne, natomiast osoba dorosła w procesie socjalizacji wtórnej aktywnie uczestniczy w życiu społecznym, uczestniczy w kulturze, czyli pomaga kształtować wzorce zachowań.

[Z. Tyszka „Rodzina jako przedmiot badań nauk społecznych ze szczególnym uwzględnieniem socjologii rodziny” Oświata i Wychowanie 1987, nr 38 s. 7-8]

5/5 - (3 głosów)
image_pdf

Trudności wychowawcze

Trudności edukacyjne są terminem bardzo powszechnie używanym, ale definicja nie jest ujednolicona w literaturze edukacyjnej. To szerokie i niejednoznaczne pojęcie.

Trudności wychowawcze są echem współczesności. Mimo ich występowania ta najmniejsza komórka społeczna posiada nadal dominującą rolę wychowawczą i jest fundamentem rozwoju społecznego, choć tradycyjne rozwiązania problemów wychowawczych musiały ulec zmianie. Praca zawodowa matek i ojców powoduje, iż poświęcają oni dzieciom obecnie mniej czasu niż dawniej. Aby ten okrojony czas wykorzystać właściwie dla celów wychowawczych, inaczej musi przebiegać całe życie domowe.

Stosunki między rodzicami i dziećmi, jak twierdzi A. Olszewska coraz częściej zaczynają układać się na płaszczyźnie przyjaźni i porozumienia, niż na płaszczyźnie ślepego posłuszeństwa, charakterystycznego dla dawnej rodziny patriarchalnej, o nieograniczonej władzy ojca. Obowiązki w rodzinie są coraz częściej wspólnie ustalane, bez podziału na kobiece i męskie. Właściwe organizowanie wolnego czasu we własnym gronie jest ważną funkcją kulturalno-towarzyską, która sprzyja wzmocnieniu więzi uczuciowej we współczesnej rodzinie.

Czynniki środowiskowe odgrywają ważną rolę w powstawaniu trudności edukacyjnych. Rodzina jest warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka. Rozpad życia rodzinnego, kłótnie i kłótnie między rodzicami, pijaństwo tworzą dla dziecka pewne wzorce zachowań, które dziecko często naśladuje w kontaktach między dzieckiem a innymi ludźmi. Dziecko dotknięte słabą atmosferą wychowawczą w domu nie uwzględnia potrzeb innych kolegów i często stosuje przemoc fizyczną w przypadku konfliktu. Plus błędy rodzicielskie, takie jak przeszkadzanie znajomym.

Źródłem trudności edukacyjnych jest także przynależność i identyfikacja ucznia z pozaszkolną grupą rówieśniczą. Uczeń często identyfikuje się z grupą i wykorzystuje ją do oceny siebie. Bardzo często zdarza się, że nie znajdując akceptacji i zrozumienia wśród rówieśników, stara się nawiązywać przyjaźnie w nieformalnych grupach, często wbrew prawu. Przynależność do takiej grupy nie wymaga od dziecka dużego zaangażowania. Czasem wystarczy inny styl, „inna” fryzura lub ubranie, wulgarne zachowanie, a czasem mała kradzież lub bateria. Grupa ma silny wpływ na ucznia. Ten wpływ jest często demoralizujący. W takiej grupie uczeń uczy się pić alkohol, palić, przeklinać, zachowywać się arogancko i wyzywająco. W takim środowisku dzieci coraz częściej zaczynają zażywać narkotyki, aby doznać pierwszych „innych” doświadczeń seksualnych.

[A. Olszewska-Ładyka. „Rodzina” Warszawa 1964. Iskry, s. 6-10]

5/5 - (3 głosów)
image_pdf

Współczesna rodzina polska

Rodzina współczesna jest instytucją społeczno-wychowawczą, ulegając ewolucji nie zawsze nadąża za dokonującymi się przemianami społeczno-gospodarczymi. Jaka więc jest współczesna rodzina polska? Z Tyszko określa ja jako:

– znacznie oddaloną od wzorów klasycznej rodziny instytucyjno-patriarchalnej,

– z uaktywnioną zawodowo żoną i zarazem matką,

– z wewnętrznymi napięciami wywołanymi podwójnymi rolami kobiet,

– akceptują wzory i modle ograniczające dzietność,

– rozpowszechniającą się coraz bardziej w formie rodziny małej, dwupokoleniowej,

– posiadającą istotne związki z pozafamilijnymi strukturami społecznymi,

– ceniącą materialne podstawy swego życia, przy jednoczesnym znacznym zaawansowaniu wewnętrznych więzi emocjonalnych, oraz wzroście interakcji osobowości współmałżonków, a także rodziców i dzieci. Znacznie wzrosło znaczenie emocjonalno-ekspresywnej funkcji rodziny,

– o zaznaczającym się procesie indywidualizacji swych członków,

– o rozbudowanej funkcji socjalizacyjno-wychowawczej w skomplikowanych warunkach społecznych.

[Z. Tyszka „Rodzina współczesna (ujęcie modelowe) a współczesne rodziny polskie”. Oświata i Wychowanie. 1987 Nr 38 s. 12]

5/5 - (4 głosów)
image_pdf